ارزش گذاري اقتصادي برخي از مهمترين خدمات اكوسيستمي جنگل‌هاي زاگرس

سابقه و هدف: تاكنون سهم اكوسيستم هاي جنگلي در اقتصاد جهاني و سلامت بشر به طور گسترده در علم و سياست مورد شناسايي قرار گرفته است. در جنگل هاي گرمسيري و نيمه گرمسيري، خدمات چندمنظوره از جمله ترسيب كربن، توليد چوب و غذا، تنظيم آب و اكوتوريسم مورد مطالعه قرار گرفته است. نتايج به دست آمده از تحقيق هاي مختلف نشان داده كه كاركردهاي توليد و ذخيره آب داراي اولويت بيشتر در ميان ديگر كاركردها بوده است. با يك تأخير معني دار نسبت به ديگر كشورها، در ايران نيز مطالعات مختلفي در سال‌هاي اخير بويژه در جنگل‌هاي شمال، در ارتباط با شناسايي و ارزش گذاري خدمات اكوسيستم به انجام رسيده است. اين مطالعه در نظر دارد تا مهم ترين خدمات اكوسيستم موجود در چشم‌انداز جنگل‌هاي حوزه ميشخاص استان ايلام شامل توليد آب، ذخيره كربن، جلوگيري از هدر رفت خاك و كاركرد توليدي را مورد بررسي و ارزش گذاري اقتصادي قرار دهد. مواد و روش ها: در اين مقاله 4 مورد از خدمات اكوسيستم جنگل‌هاي زاگرس در حوزه آبخيز ميشخاص شهرستان ايلام از منظر اقتصادي مورد مطالعه و ارزش گذاري قرار گرفت. در اين مطالعه براي محاسبه كاركرد توليدي محصول هاي غيرچوبي جنگل مورد مطالعه از روش‌ ارزش گذاري مستقيم بازار (ارزش فعلي خالص)، و براي برآورد خدمات اكوسيستمي شامل توليد آب، جلوگيري از فرسايش خاك و ذخيره كربن به ترتيب از مدل توليد آب InVEST، روش تجربي EPM اصلاح شده و محاسبه كربن كل (بيوماس هوايي، زيرزميني، لاشبرگ و خاك) استفاده گرديد. نتايج و بحث: كل ارزش گذاري اقتصادي خدمات بررسي شده براي منطقه، 549534 ميليون ريال به دست آمد، مجموع ارزش اقتصادي سالانه محصول هاي غيرچوبي جنگل‌هاي منطقه يعني ارزش كاركرد توليدي آن ها 38508 ميليون ريال و ارزش اقتصادي سالانه براي هر هكتار 9.37 ميليون ريال به دست آمد كه نقش زيادي در اقتصاد خانوارهاي بهره بردار در منطقه دارد. در اين تحقيق، ارزش اقتصادي كاركرد توليد آب معادل 58.5 ميليون ريال براي هر هكتار از اكوسيستم جنگلي منطقه به دست آمد. همچنين مشخص شد كه كاركرد توليد آب داراي بيشترين ارزش بين ديگر خدمات اكوسيستمي مورد مطالعه بود و 43.7 درصد از سهم ارزش گذاري خدمات را به خود اختصاص داد. در ارتباط با جلوگيري از فرسايش خاك نتايج نشان داد كه در اكوسيستم جنگل مقدار فرسايش خاك 1.05 تن در هكتار نسبت به ميانگين ديگر كاربري‌هاي حوزه كمتر است و ساليانه در هر هكتار از جنگل‌هاي منطقه ميزان 1050 كيلوگرم در هكتار از هدر رفت عناصر خاك جلوگيري مي شود، كه داراي ارزش ريالي 22 ميليون ريال مي باشد. بعبارت ديگر جنگل‌هاي منطقه مورد مطالعه قادر هستند مانع از تحميل حدود 90604 ميليون ريال خسارات ناشي از فرسايش و هدر رفت خاك شوند. در هر هكتار از اين جنگل ها 41.25 تن ذخيره كربن وجود دارد كه با توجه به سطح زير پوشش اين جنگل ها كل مقدار ذخيره كربن 169442 تن بوده كه داراي ارزشي معادل 180049 ميليون ريال مي باشد و اهميت اين جنگل ها را نشان مي دهد، از كل ارزش گذاري خدمات صورت گرفته در منطقه، 32.8 درصد آن مربوط به كاركرد ذخيره كربن بوده است. نتيجه گيري: نتايج اين تحقيق بيانگر آن است كه خدمات و كاركردهاي محيط زيستي جنگل‌هاي منطقه رايگان نيستند و ارزش و بهاي اقتصادي به ظاهر نهفته اي دارند كه بسيار مهم اند و داراي ارزش ريالي خيلي بيشتري نسبت به ارزش هاي بازاري و قابل تبادل در بازار (برداشت محصول هاي غيرچوبي) هستند.