ارزيابي عوامل مؤثر محيط ‏زيستي در سياستگذاري حوزه نفت و گاز با استفاده از روش PESTLE SWOT (مطالعه موردي: اقليم كردستان/عراق)

سابقه و هدف: صنعت نفت و گاز و درآمدهاي حاصل از آن نه تنها معيارهاي محيط زيستي، اجتماعي فرهنگي و اقتصادي بلكه معيارهاي سياسي و سربازي در سطوح مختلف جهاني، منطقه اي و محلي نيز تحت تأثيرات مستقيم و غير مستقيم خود قرار مي دهد، از اين رو درك جامع از عملكرد آن براي تصميم گيري در مورد سياستهاي انرژي محلي همراه با گسترش سياستهاي اقتصاد پايدار امر حياتي قلمداد ميشود. اقليم كردستان/عراق با داشتن ذخاير نفتي 60 ميليارد بشكهاي و حدودا 200 تريليون فوت مكعب گاز طبيعي، قدرتمندانه بر روي نقشه جديد انرژي دنيا اعالم حضور كرده و توجه كشورهاي صنعتي و ابرقدرتهاي جهاني را كه نياز بيشتري به انرژي نفت و گاز طبيعي دارند به خود جلب كرده است. با توجه به اهميت اين منطقه در ادامه حيات رقابتي جهاني انرژي و اثرات انساني و محيطزيستي ناشي از آن، همراه با محدوديتهاي گوناگون در زمينه سياست محيط زيستي و توسعه اقتصادي، اهميت مطالعه شناسايي عوامل مؤثر محيط زيستي در سياستگذاري حوزه نفت و گاز را چند برابر مي كند. مواد و روشها: مطالعه حاضر از نوع كاربردي است، كه از بررسي هاي ميداني، كتابخانه اي و مصاحبه با متخصصين جهت دسترسي به اطالعات مورد نياز استفاده شده است.، داده ها نيز به روش دلفي و از طريق پرسشنامه جمع آوري شدند و جهت تجزيه و تحليل مطالعات و شناسايي عامل هاي مؤثر محيط زيستي در سياستگذاريهاي حوزه نفت و گاز از مدل PESTLE SWOT استفاده شدند. نتايج و بحث: با توجه به نتايج ماتريس ارزيابي عامل هاي داخلي تعداد نقاط ضعف بيشتر بوده است. اين نشان دهنده آن است كه صنايع نفت و گاز باوجود اينكه داراي نقاط قوت مختلف و مؤثر ميباشد اما نقاط ضعف تأثيرگذارتر هستند. نقاط قوت مانند وجود منبع هاي سرشارنفت و گاز در اقليم كردستان، تا حدودي وجود دموكراسي و حفظ حقوق مدني و سياسي و رونق اقتصادي و رشدGNP بيشترين 2 امتياز را گرفتند. از سوي ديگر نقاط ضعف مانند ضعف در برنامه ريزي هاي استراتژيك و سياستگذاريهاي كالن مربوط به محيطزيست و انرژي، نبود سيستم مديريتي منسجم و قوي در راستاي شفافيت مالي و قراردادها، همچنين ناكارآمدي سيستم ماليات و گمرك در رأس نقاط ضعف قرارگرفتهاند. بنابراين ميتوان گفت كه صنايع نفت و گاز، با وجود رشد و توسعه عادي خودنياز شديد به بكارگيري استراتژيهاي كالن دارد كه مطالب حفظ محيط زيستي، توسعه پايدار، شفافيت و مديريت منسجم را نيز در اولويت قرار بدهد. همچنين، با توجه به نتايج به دست آمده در ماتريس ارزيابي عاملهاي خارجي مشاهده شد كه صنايع نفت و گاز داراي فرصت هاي بيشتري در مقايسه با تهديدها هستند، از مهمترين فرصتها و تهديدهاي موجود ميتوان به نياز آينده دنيا به انرژي و نداشتن مرزهاي سياسي و اتصال به آبهاي آزاد دنيا اشاره كرد. نتيجه گيري: با توجه به نتايج حاصل از ارزيابي عاملهاي استراتژيك داخلي و خارجي، مشاهده شد كه موقعيت استراتژيك صنايع نفت و گاز در اقليم كردستان با رويكرد سياست حمايت و حفاظت محيط زيستي جهت دستيابي به توسعه پايدار در بخش استراتژي هاي محافظه كارانه )غلبه نقاط فرصت بر تهديدها و نقاط ضعف بر قوتها( قرارگرفته است. بنابراين استراتژي هاي كالن متناسب با شرايط كنوني جهت توسعه صنايع نفت و گاز و ارائه و اجراي سياست هاي محيط زيستي، اقدامهاي استراتژيك كالن با آن پيشنهاد ميگردد، به طوري كه با استفاده از فرصت هاي موجود تهديدها را كاهش دهيم و نقاط ضعف را به نقاط قوت تبديل نماييم.