مدل‌سازي رسوب معلق و تعيين عوامل مؤثر بر آن در حوزه‌هاي آبخيز كارون بزرگ و كرخه

پديده‌هاي فرسايش و رسوب دو پديده اجتناب‌ناپذير حوزه‌هاي آبخيز هستند. در اين پژوهش به منظور مدلسازي تعيين بار معلق رسوب 69 حوزه موجود در حوزه‌هاي آبخيز كارون بزرگ و كرخه ابتدا اطلاعات 30 نوع ويژگي فيزيوگرافيكي، ژئومرفولوژيكي، پوشش گياهي و اقليمي براي تجزيه و تحليل آماري استفاده شد. با استفاده از تجزيه مؤلفه‌هاي اصلي، ماتريس خصوصيات به 8 ويژگي عامل مبنا شامل: رسوب سالانه، مساحت، محيط، طول آبراهه اصلي، رليف حوزه، متوسط ارتفاع در 85% بالايي آبراهه اصلي، ارتفاع موقعيت 15% پاييني طول آبراهه اصلي و تعداد زمين لغزش در هر حوزه تقليل يافت. حوزه‌هاي موجود بر اساس ويژگي‌هاي منتخب به 6 گروه همگن تقسيم و با استفاده از رگرسيون چند متغيره گام به گام مدلسازي رسوب‌دهي حوزه‌ها انجام شد. بر اساس منحني‌هاي جرم مضاعف بين داده‌هاي رسوببارش، از بين 35 ايستگاه كه در بالا دست خود داراي انواع سد‌هاي مخزني بودند، رسوب‌دهي 29 ايستگاه تحت تأثير سدهاي بالا دست خود قرار داشتند. نتايج نشان داد كه سدهاي بزرگ مي‌توانند بر عملكرد رسوب پايين دست خود تا طول 98 كيلومتري رودخانه تأثير بگذارد. همچنين در هر گروه تركيب خاصي از ويژگي‌ها بر روي رسوب‌دهي حوزه‌ها تأثير گذار هستند. بر اساس شاخص هاي اعتبارسنجي ، مدل‌هاي به دست آمده داراي كارايي بالايي هستند (ضريب نش ساتكليف 0/72 و ضريب تبيين 0/71). بطور كلي، ويژگي‌هاي فيزيوگرافي حوزه مانند محيط، مساحت، طول آبراهه اصلي و رليف حوزه نسبت به ساير عوامل اقليمي، پوشش‌گياهي و زمين‌شناسي منطقه از درجه اهميت بيشتري برخوردارند و كل واريانس تبيين شده توسط ويژگي‌هاي ذكر شده 87/3 درصد است.