بررسي غلظت برخي فلزات سنگين در خاك و اندام‌هاي مختلف گياهان مرتعي Alhagi camelorum و Cornulaca monacantha (مطالعۀ موردي: چاه نفتي زوئير، استان خوزستان)

اين پژوهش در اطراف چاه نفتي زوئير خوزستان با هدف بررسي غلظت فلزات سنگين (سرب، مس، روي، كادميوم) در خاك و دو گياه Alhagi camelorumو Cornulaca monacanthaو همچنين بررسي پتانسيل گياه پالايي فلزات سنگين در دو گياه مذكور صورت گرفت. بدين منظور سه پلات با ابعاد 10 * 10 متر در دو جهت باد غالب و خلاف جهت باد غالب منطقه در سه فاصله از چاه نفتي مستقر گرديد. پلات اول در نزديكي حوضچۀ مواد نفتي و پلات هاي دوم و سوم با فاصلۀ 500 متري از پلات قبلي مستقر شد. در هر پلات از گياه مورد مطالعه با سه تكرار به تفكيك اندام هوايي و ريشه نمونه برداري انجام گرديد. همچنين در پاي هر گياه دو نمونه خاك از عمق هاي 0-30 سانتي متر و 30-60 سانتي متر و همچنين دو نمونه از دو عمق ذكر شده بين دو پايۀ گياه برداشت گرديد. براي تعيين پتانسيل گياه پالايي گياهان مذكور از شاخص هاي فاكتور انتقال (TF)، فاكتور تجمع بيولوژيكي (BCF) و ضريب تجمع بيولوژيكي (BAC) استفاده گرديد. به منظور تجزيه و تحليل داده ها آزمون هاي آماري T-test، آناليز واريانس و براي مقايسۀ ميانگين ها از آزمون دانكن از نرم افزار آماري SPSS نسخۀ 16 استفاده شد. نتايج نشان داد كه در مورد خاك ميزان ترسيب فلزات سرب، مس و روي در جهت باد نسبت به خلاف جهت باد با اختلاف معني داري بيشتر است، در حالي كه در مورد غلظت اين عناصر در گياه، اختلاف معني داري در جهت باد و خلاف جهت باد وجود نداشت. اين در حالي است كه در مورد فلز كادميوم دقيقاً عكس اين حالت مصداق داشت. غلظت فلزات مورد مطالعه هم در خاك و هم در گياهاني كه از فواصل مختلف برداشت شده بودند داراي تفاوت معني داري در سطح يك درصد بودند. دو فلز سرب و روي داراي اختلاف معني دار از نظر ميزان حضور در خاك سطحي و عمقي بودند در حالي كه اين معني داري در مورد فلزات كادميوم و مس و همچنين در خاك پاي بوته ها و بين بوته ها وجود نداشت. ميزان جذب فلزات سنگين در دو گونۀ مورد مطالعه تفاوت معني داري را نشان نداد در حالي كه اين اختلاف در بين اندام هاي هوايي و زيرزميني معني دار بود. كادميوم و مس در اندام زيرزميني و سرب و روي در اندام هوايي داراي بيشترين غلظت جذب بودند. بررسي فاكتورهاي تجمع و انتقال نشان داد كه گياه Cornulaca monacantha براي عناصر سرب، روي و كادميوم و گياه Alhagi camelorumبراي دو عنصر سرب و روي داراي ضريب ( TF ۱) بوده، بنابراين مي توان از آن ها براي پالايش خاك هاي آلوده به اين عناصر استفاده كرد. مقادير  BAC و BCF براي هر دو گونۀ مورد مطالعه كمتر از يك بود.