انسدادچاكنايي در گونه‌هاي زبان فارسي

PhD Candidate in Linguistics, Allameh Tabataba’i University

در مقالۀ حاضر، بافت‌هاي وقوع همخوان انسدادي چاكنايي در 46 واژه و تركيب، با بسامد رخداد 2-3 بار در گفتار پنج گويشور مرد زبان فارسي تهراني، يزدي، اصفهاني، كرماني و خراساني (سبزوار)، بررسي‌‌شده‌اند و مقادير آماري رخداد گونه‌هاي آوايي آن، بنا بر شواهد صوت‌شناختي، به‌دست ‌آمده ‌است. يافته‌هاي آزمايشگاهي نشان ‌‌مي‌دهند كه در مجموع گونه‌هاي زباني، شايع‌ترين بافت ظهور اين همخوان با جلوة آوايي بست كامل چاكناي يا واك بازداشته، جايگاه آغاز واژه، پس از مكث است و عدم تلفظ آن در ساير جايگاه‌ها، ممكن است به كشش جبراني واكۀ ماقبل، توالي واكه‌اي يا بازهجابندي در واژه‌ها بيانجامد. اين تنوع آوايي متناظر با درجات واك‌سازي در حنجره و منطبق بر محدوديت‌هاي واج‌شناختي زبان فارسي است كه ترتيب زبان‌ويژۀ آنها در قالب نظريۀ بهينگي، ضرورت تلفظ /عدم تلفظ همخوان انسدادي چاكنايي را به عنوان واحد آوايي زبان فارسي، توجيه مي‌كند.

Glottal stop occurrence was investigated in 46 simple and compound words with 2-3 repetitions in the speech of 5 male speakers of Persian of Tehran, Kerman, Yazd, Esfahan and Khorasan (Sabzevar) and statistical results based on acoustic observations were obtained. Findings showed that totally in the five varieties, the consonant appears as true closure or creaky voice, mostly word initially after pause, while in other positions compensatory lengthening, resyllabification or vowel hiatus are possible after its deletion. This phonetic variation is parallel with laryngeal phonation states and compatible with Persian phonological constraints whose rankings in the framework of Optimality Theory can account for the possibility of the consonant pronunciation as a phonetic unit of Persian language.