نقش تقريرهاي مختلف اختيار در به‌كارگيري نظريه‌هاي مجازات (با تأكيد بر ديدگاه ملاصدرا)

The Role of Various Forms of Free Will in the Use of Punishment Theories (with Emphasis on Mulla Sadra's View)

اختيار يكي از مباحث فلسفي است كه در علوم انساني، كاركردهاي مهم و قابل توجهي دارد و يكي از مباني نظري علوم انساني به حساب مي‌آيد. تقريرهاي مختلفي از اختيار ارائه شده است؛ هر يك از اين تقريرها در علوم انساني آثار و كاركردهايي دارند كه با كاركردهاي تقريرهاي ديگر كاملاً متفاوت است. يكي از اين كاركردها، به‌كارگيري نظريه‌هاي حقوقي دربارۀ مجازات متخلفين است. در اين مقاله پس از معرفي اجمالي تقريرهاي مختلف اختيار و دو نظريۀ عمدۀ حقوقي دربارۀ مجازات (مجازات‌گرايي و فايده‌گرايي)، نسبت تقريرهاي مختلف اختيار با نظريه‌هاي حقوقي دربارۀ مجازات سنجيده شده و اين نتيجه به دست آمده است كه نظريۀ حقوقي مجازات‌گرايي، صرفاً بر پايۀ تقرير ناسازگارگرايانه از اختيار بنا مي‌شود و تنها اين تقرير از اختيار است كه مي‌تواند نظريۀ مجازات‌گرايي را به‌كارگيرد؛ برخلاف نظريۀ حقوقي فايده‌گرايي كه نسبت به اختيار لابشرط است و همۀ تقريرهاي مختلف اختيار و حتي نگرش جبرگرايي مي‌توانند اين نظريه را براي مجازات متخلفين به‌كارگيرند. با توجه به اين نتيجه، ديدگاه ملاصدرا دربارۀ مجازات استخراج شد و اين نكته روشن شد كه او ـ به عنوان يك فيلسوف سازگارگرا ـ قابليت مدح و ذم و استحقاق مجازات را انكار نمي‌كند؛ اما در يك رويكرد فروكاهنده، از غلظت اين مفاهيم در يك نظام فكري ناسازگارگرا مي‌كاهد و آن‌ها را به معنايي ديگر ـ كه در نظام فكري سازگارگرايي قابل استفاده‌اند ـ تنزل مي‌دهد؛ همين امر موجب شده كه رويكرد او از حيث كاركردهاي عملي، به نظريه‌هاي فايده‌گرا در مجازات بسيار شبيه باشد.

Free will is one of the philosophical topics that have important and significant functions in the humanities, and is one of the theoretical foundations of the humanities. Various forms of free will have been provided; each of these forms has functions in the humanities that are completely different from other functions of the other form. One of these functions is the use of legal theories about the punishment of offenders. In this paper, after introducing different theories of free will and two major legal theories about punishment (Retributivism and Utilitarianism) , the ratio of different forms of the free will to the legal theories of punishment is measured and the result is obtained that the legal theory Retributivism is based solely on an incompatible form of free will, and it is only this type of freedom can apply the theory of punishment; contrary to the legal theory of Utilitarianism, which is non-conditioned to free will, and all the different forms, and even the attitude of hard determinism, can use this theory of punishment. According to this result, Mulla Sadra's view was drawn on punishment, and it was clear that he - as a Compatibilist philosopher - did not deny the ability to praise and deserve punishment; but in a diminishing approach, he reduces the concentration of these concepts in an incompatible intellectual system and reduces them in the sense that it can be used in the system of Compatibilism; this has led him to be very similar in terms of practical functions, to the theories of Utilitarian punishment.