ارزش معرفت‌شناختي انواع نسبي‌گرايي

با مرور برخي آثار به ‌نظر مي‌رسد، طرد اثبات‌گرايي در علوم انساني و يا هرگونه سخني از تكثرگرايي و بومي‌گرايي، ‌فروافتادن در دام نسبي‌گرايي دانسته‌ شده است. خاستگاه اين ديدگاه را مي‌توان عدم توجه به معاني مختلف نسبي‌گرايي دانست؛ نسبي‌گرايي عموماً به ‌عنوان مفهومي عام در نظر گرفته مي‌شود كه ريشه در شكاكيت سوفسطائيان داشته و مابعد‌اثبات‌گرايان آن را در ساحت‌هاي گوناگون بازتوليد كرده‌اند؛ به‌طوري‎كه انسان، معيار همه ‌چيز بوده و در غياب حقيقت مطلق، ملزومات معرفت از فردي به فرد ديگر كاملاً تغيير مي‌يابد؛ تا جايي ‌كه قياس‌ناپذيري پارادايم‌ها و عدم امكان گفت‌وگو ثمره طبيعي آن خواهد شد. دقت در ابعاد مسئله، روشنگر اين مطلب است كه نسبي‌گرايي يك كلّ واحد نبوده و داراي اقسام گوناگوني است. با تتبّع بيشتر اين نتيجه حاصل مي‌شود كه آنچه مشهور به نسبي‌گرايي است، در برخي موارد اساساً دچار اشتراك لفظي با نسبي‌گرايي به معناي افراطي آن گشته و در برخي موارد اعتقاد به چنين آموزه‌اي نه ‌تنها فرو افتادن در شكاكيت نيست، بلكه معقول و از نظر معرفت‌شناختي بلااشكال نيز به‌نظر مي‌رسد. نگارندگان با تفكيك و تبيين انواع نسبيت، سعي نموده‌اند همه انواع نسبي‌گرايي قابل تصور در علوم انساني را در مدل مطلوب پيشنهادي عرضه نموده و هر كدام را از حيث معرفت‌شناختي ارزيابي نمايند.