بررسي عوامل اقتصادي مؤثر بر تقاضاي آبياري محصولات زراعي (مطالعه موردي: دشت مشهد)

آب به عنوان منبع حياتي يكي از عوامل مهم رشد و توسعه در جوامع بشري است. دشت مشهد يكي از دشت‌هاي بحراني ايران است كه خشكسالي سال‌هاي گذشته سبب افت سطح آب‌خوان‌ها شده است. اين مطالعه برآن است تا به بررسي عوامل مؤثر بر تقاضاي آب مصرفي در دشت مشهد بپردازد. آمار و اطلاعات لازم براي اين مهم از وزارت جهاد كشاورزي و اداره هواشناسي استان خراسان رضوي براي محصولات غالب در الگوي كشت منطقه شامل گندم، جو، گوجه فرنگي، يونجه، خيار و سيب زميني جمع‌آوري گرديد. به منظور تعيين مقدار آب مورد تقاضاي محصولات از شاخص نياز خالص آبي كه تابعي از ميزان تبخير، رطوبت، بارندگي و سرعت باد مي‌باشد، و از نرم افزار NETWAT به‌دست آمد، استفاده شد. بررسي فاكتورهاي اثر گذار بر نياز خالص آبي اين محصولات با استفاده از الگوي پانل شور انجام شد. نياز خالص برآوردي به‌دست آمده از الگو، به عنوان مقدار تقاضاي آب به كار گرفته شد. جهت بررسي عوامل مؤثر بر اين شاخص از الگوي پانل فضايي استفاده شد. معني‌داري متغير همسايگي (Rho)، نشان مي‌دهد كه الگوي مورد بررسي فضايي است و استفاده از الگوهاي كلاسيك با مشكل همراه است. نتايج حاصل از تحليل داده‌ها نشان مي‌دهد كه هر چه قيمت آب، هزينه آبياري، هزينه كود شيميايي و هزينه اجاره زمين افزايش يابد، ميزان تقاضاي مصرفي براي آب آبياري كمتر شده و از مصرف بيرويه آب جلوگيري مي‌شود.