امكان‌سنجي فلسفي سببيت ترك فعل در حدوث نتيجه مجرمانه

Philosophical possibility of omission’s causality on occurring criminal result

يكي از موضوعات بحث­انگيزي كه ذيل مسئله رابطه سببيت در حقوق كيفري مطرح مي­شود،‌ امكان عليت ترك فعل مجرمانه در حدوث نتايج زيان‌بار است. در مجموع، ديدگاه­هاي مختلفي كه در اين زمينه مطرح شده به دو گروه موافقان و مخالفان تقسيم مي­شود و اين پرسش را فراروي محققان قرار داده كه از ميان ديدگاه­هاي گوناگون، كدام‌يك از قوت و استحكام بيشتري برخوردار است و مي­تواند مبناي توجيه مسئوليت كيفري تارك در جرائم مقيد به نتيجه واقع شود؟ با توجه به نقش مهمي كه انتخاب هر يك از ديدگاه­ها در تشخيص اصل مسئوليت تارك يا حدود مسئوليت وي دارد، پژوهش حاضر با اتخاذ روش توصيفي تحليلي و با يك نگرش فلسفي، كوشش كرده تا با اثبات صغراي يك قياس اقتراني -«هر سببي يا وجود است و يا ماهيت؛ هر عدمي نه وجود است و نه ماهيت؛ پس هر سببي عدم نيست»، به شناسايي ديدگاه صحيح­تر بپردازد. نتايج تحقيق نشان‌دهنده اثبات قياس يادشده و در نتيجه برتري ديدگاه مخالفان بر ديدگاه رقيب است؛ بنابراين، ترك فعل مجرمانه كه از سنخ معدومات است، نمي­تواند سبب تلقي شده و منشأ آثار وجودي باشد و منطقاً نمي­توان ميان ترك فعل و نتايج مجرمانه رابطه ­اي با عنوان سببيت احراز كرد.

The possibility of criminal omission’s causality in occurring harmful results, is a polemical subject that discussed in scope of debate of causality in criminal law. Aggregately, various viewpoint in the context may be divided to two branch of advocates and opponents. With regard to the fact that choosing of each viewpoint has an important role on distinguishing sole of responsibility of perpetrator of omission or limits of his responsibility, the present study with a descriptive-analytical method and a philosophical attitude, attempts to prove a syllogism –any cause is existence or essence; each nonentity is not existence and nor essence; therefore, any cause is not nonentity- and attempts to distinguish the more correct viewpoint. Study’s result indicates that the syllogism is true and opponents’ viewpoint is prevalent. The criminal omission that is a type of nonentity, therefore, can’t be regarded as cause and can’t produces existential effects and causal relation can’t be rationally proved between omission and criminal results.