دلايل تداوم جنگ و ناكامي صلح پس از فتح خرمشهر در سال 1361

Reasons for the Continuation of War and Failure of Peace after the Khorramshahr Liberation in 1982

تنش ميان رژيم بعث عراق و كشور ايران بر سر مرزهاي غربي و نيز وقوع انقلاب اسلامي، موجب شد تا وضعيت جديدي در منطقه پديد آيد كه در نهايت، به جنگ تحميلي رژيم بعث عراق عليه ايران منجر شد. اگر­چه جنگ مي­ توانست به جداسازي بخش ­هايي از سرزمين ايران منجر شود؛ اما، با مقاومت مردم و نيروهاي نظامي، ارتش كشور متجاوز به عقب رانده شد و قسمت اعظم سرزمين­هاي­ اشغالي همچون خرمشهر در خرداد 1361 آزاد شد. پس از آزادسازي خرمشهر، رويكردهاي متفاوتي در توقف يا تداوم جنگ شكل گرفت و اين ابهام مطرح شد كه چرا با وجود اقدامات ميانجي گرايانه براي صلح، جنگ پايان نيافت؟ هدف اين پژوهش، پاسخ به چرايي تداوم جنگ تحميلي است كه نقش و اهميت بسياري در روشن‌ساختن ابهامات و تاريخ‌نگاري جنگ دارد. روش نظري پژوهش براساس نظريه بازيهاي «برد ـ باخت» اچ. اف­ كالاهان است. يافته­ هاي پژوهش نشان مي دهد كه دلايل ادامۀ جنگ از ابعاد مختلف سياسي، اقتصادي، نظامي و ژئوپليتيك قابل بررسي بوده است و علل ناكامي تلاشهاي­ صلح‌آميز، عدم تحقق خواسته ­هاي طرفين و بويژه ايران در جنگ تحميلي بود. شيوه جمع ­آوري داده‌ها نيز بر اسناد منتشر نشده و مصاحبه مبتني است.

Tensions between Iran and Iraq over the western borders, as well as the victory of the Islamic Revolution, resulted in the outbreak of a new situation in the region, which eventually led to imposed war of iraqi Ba’athist regime against iran. Although the war could have caused the secession of some regions of Iranian territory, resistance by Iranian people and military against the invaders pushed them back and most of the occupied territories, such as Khorramshahr, were liberated in June 1982. After the liberation of Khorramshahr, different approaches formed relating whether to continue the war or not, and the doubt arose as to why the war should not end despite mediation efforts for peace. This research is aimed at investigating why the imposed war continued. The results of this investigation can play a significant role in clarifying the ambiguities in the historiography of the war. Theoretical basis of this research is on the theory of "win-lose" games of H. F. Kalahan. The findings show that the reasons for the continuation of the war rooted in various political, economic, military and geopolitical dimensions. The failure of peace efforts was due to non-actualization of the demands of the two countries, especially of Iran. Data collection is based on unpublished documents and interviews are referred for data collection.