جهان‌بيني مزديسني و حفاظت محيط زيست: نقدي واسازانه

MAZD YASNI (Zoroastrian) worldview and protection of environment: a deconstruction criticism

رابطه­ ي دين و محيط­ زيست طي چند دهه­ ي اخير و به خصوص پس از انتشار مقاله لين وايت در مورد ريشه هاي تاريخي بحران محيط زيستي و نقد او بر ديدگاه يهودي- مسيحي، وارد مباحثات دانشمندان به ويژه انديشمندان علوم انساني گرديد. طي اين چند دهه ديدگاه­ هاي گوناگوني در مورد فوايد نگاه هاي ديني (پيشامدرن) و ظرفيت­ هاي آن براي حفاظت محيط زيست ابراز شده است. اين ديدگاه­ ها در ايران به صورتي يك جانبه به دفاع از نگاه ­هاي پيشامدرن در حفاظت محيط­ زيست پرداخته ­اند و جاي هر گونه نقد را بر نگاه­ هاي پيشامدرن بسته ­اند. همين امر منجر به تحسين يك جانبه نگاه­ هاي پيشامدرن و چشم­ پوشي از نقاط ضعف آن­ها در امر حفاظت محيط­زيست شده است. به همين جهت حداقل در ايران نمي ­توان آثار و مقالاتي را يافت كه به نقد اين نگاه­ ها پرداخته باشند. لذا براي درك ظرفيت­ هاي واقعي نگاه ­هاي پيشامدرن در حفاظت از محيط زيست و امكان مراجعه به سنت­ هاي ديني، فكري و فرهنگي مان براي رويارويي با بحران­هاي محيط زيستي، نقد اين نگاه­ ها ضرورت دارد. اين مقاله جهت پوشش بخشي از اين ضرورت، با استفاده از روش واسازي و تمركز بر دو متن ديني بندهشن و ارداويرافنامه نشان مي­دهد كه بخشي از جهان بيني زرتشتي، به عنوان نمونه­ اي از نگاه­ هاي پيشامدرن، چگونه با ايجاد تقابل­ هاي دوجزئي و اتخاذ مدلول استعلايي «نيكي» يا «خير» همه­ ي پديده­ ها و از جمله محيط­زيست را ذيل اين مدلول رده ­بندي و به دوگانه مقدس و نامقدس، نيك و بد تبديل مي­كند و با انجام چنين كاري امكان حفظ و توجه به بخشي از محيط زيست و عدم توجه به بخش ديگر را فراهم مي ­آورد.

The Relationship between Religion and Environment Protection Over the past few decades, especially after the publication of Lyyn White᾿s article on the historical roots of the environmental crisis and its critique of the Jewish-Christian viewpoint, has entered into discussions with scientists, especially thinkers of humanities. During these decades, various views have been expressed about the benefits of religious (pre-modern) view and its capacity for environmental protection. These views in Iran, especially after publishing the book" Religion and the order of Nature" by Hossein Nasr, have unilaterally addressed defending the religious and pre-modern views on environmental protection, and while doing that, put the end on any criticism of pre-modern views. This has led to the blind admiration of pre-modern views and the neglect of their weaknesses in environmental protection. Therefore this article by using deconstruction approach is trying to show how MAZD YASNI (Zoroastrian) worldview divides all phenomena to holy and unholy categories and by doing that, while sacrificing what is in the good, provides some excuses for unbearable damages to other part of the environment which is in the bad.