بررسي شاخص هاي اجتماعي موثر در عدم مشاركت مردمي در طرح هاي منابع طبيعي با كاربرد روش AHP و آزمون هاي ناپارامتريك

Prioritization of preventing social indices affecting on peoples' participation in natural resources plans using AHP method and nonparametric tests

مشاركت مردمي در اجراي عمليات منابع طبيعي، از جمله رويكردهايي است كه ضامن تحقق اهداف و موفقيت طرح ها است. در اين پژوهش، با تكيه بر تجارب كارشناسي و بر اساس عمليات مختلف منابع طبيعي اجرا شده در حوزه هاي آبخيز مشرف به شهر تهران، شاخص ها و زير شاخص هاي اجتماعي موثر در عدم مشاركت مردمي در قالب سه شاخص و 10 زيرشاخص شناسايي و تعيين شد. نتايج حاصل از اولويت بندي شاخص هاي اجتماعي موثر در عدم مشاركت مردمي در طرح هاي منابع طبيعي مبتني بر اوزان به دست آمده از روش فرايند تحليل سلسله مراتبي AHP مبتني بر پرسش نامه خبرگان نشان مي دهد كه شاخص هاي نامطلوبيت رفتاري با وزن نهايي 0.623 و نامطلوبيت دموگرافيك با وزن نهايي 0.130، به ترتيب بيشينه و كمينه اولويت را به خود اختصاص داده اند، به طوري كه رتبه بندي شاخص ها مبتني بر اوزان به دست آمده، به ترتيب اهميت از بيشينه به كمينه به صورت شاخص نامطلوبيت رفتاري، مشكلات فرهنگي و نامطلوبيت دموگرافيك است. همچنين، نتايج حاصل از رتبه بندي زير شاخص ها بر اساس آزمون رتبه هاي دبليو كندال نشان دهنده تفاوت نقش زيرشاخص هاي اجتماعي موثر بر عدم مشاركت مردمي در طرح هاي منابع طبيعي است. به طوري كه زيرشاخص عدم اطمينان مردم در اثربخشي نظراتشان با ميانگين رتبه 6.80 و زيرشاخص پايين بودن سطح سواد و آگاهي با ميانگين رتبه 3.16 به ترتيب بيشينه و كمينه ميانگين رتبه را به خود اختصاص داده است. نتايج پژوهش، نشان دهنده نقش اصلي شاخص عدم اعتماد مردمي به عنوان مرجح ترين شاخص موثر بر عدم مشاركت مردمي است. به طوري كه، زير شاخص هاي عدم اطمينان مردم در اثربخشي نظراتشان و عدم اعتماد نسبت به تداوم پروژه ها به علت اجراي نيمه كاره طرح ها دو اولويت نخست را به خود اختصاص داده اند. همچنين، زيرشاخص كمبود نيروي جوان در روستاها در نتيجه مهاجرت به شهرها از شاخص نامطلوبيت دموگرافيك و نيز زيرشاخص نبود يا كم رنگ بودن فرهنگ مشاركت از شاخص مشكلات فرهنگي به عنوان مهمترين زيرشاخص هاي اجتماعي موثر در عدم مشاركت مردمي رتبه بندي شدند.

People participation in the implementation of natural resources practices is one of the approeches that ensure the fulfillment of the goals and success of the projects. In this study, based on expert experience and different projects of natural resources implemented in watershed area surrounding city of Tehran, the preventing social indices and sub-indices affecting on people participation were recognized and determined into three indices and 10 sub-indices. Obtained results from prioritizing effective social indices on preventing people participation in natural resources plans based on obtained weights from AHP method and expert questionary indicate that “unfavorable behaviorial indices” with weight of 0.623 and “unfavorable demographic indices” with weight of 0.130 have respectively maximum and minimum priorities, in the manner that prioritization of indices based on weights from maximum to minimum importance are “unfavorable behaviorial indices”, “cultural problems” and “unfavorable demographic indices”.Obtained results from prioritizing effective sub-indices based on expert questionary and the Kendalls' W rank test indicate that sub-indices have different roles on preventing people participation in natural resources plans, in the manner that the indices of “shortage of people trust in considering their ideas” with rank mean of 6.80 and “being low literacy and knowledge” with rank mean of 3.16 have respectively maximum and minimum priorities. The results also show that the index of “shortage of people trust” has the most priority as a preventing factor affecting on people participation, in the manner that two sub-indices of “shortage of people trust in considering their ideas” and “shortage of trust to continue projects”are two first priorities, respectively. Sub-indices of “shortage of young people in villages” from index of “unfavorable demographic indices” and also “being low or lack of culture of participation” from index of “cultural problems” were ranked as the most important social sub-indices.