ارزيابي كمي اثرات اقدامات آبخيزداري بر وضعيت هيدرولوژيكي حوضه، مطالعه موردي: حوزه آبخيز آكوجان

Quantitative analysis of the impacts of watershed management activities on catchment hydrological status

براي برنامه ريزي هاي آتي طرح هاي اجرايي آبخيزداري، ارزيابي عملكرد اقدامات گذشته امري ضروري است. در اين پژوهش، تاثير اقدامات مختلف آبخيزداري بر وضعيت هيدرولوژيكي و منابع آب در حوزه آكوجان قزوين مورد ارزيابي قرار گرفت. بدين منظور، تغييرات آبدهي منابع آبي حوضه، افزايش ميزان نفوذ و ذخيره آب و نيز ميزان سيلاب حوضه، براي بازه زماني قبل و بعد از اجراي عمليات آبخيزداري مورد مقايسه قرار گرفتند. نتايج نشان داد، سالانه حدود 114 هزار متر مكعب ذخيره رواناب در اثر عمليات آبخيزداري در حوضه انجام شده است كه 20.1 درصد اين حجم مربوط به عمليات سازه اي و 79.9 درصد متعلق به اقدامات بيولوژيكي و بيومكانيكي آبخيزداري است. نتايج مربوط به تحليل سيلاب نشان داد كه نقش اقدامات سازه اي در تغيير زمان تمركز حوضه اندك و حتي منفي بوده، لذا، كاهش دبي اوج و حجم سيلاب خروجي حوضه، حاصل اجراي اقدامات بيولوژيكي و بيومكانيكي است كه باعث شده دبي اوج براي دوره بازگشت هاي دو تا 100 سال به ترتيب 42.7، 25.4، 20.8، 17.1، 15.3 و 13.8 درصد و حجم سيلاب به ترتيب 41.8، 24.8، 20.2، 16.5، 14.8 و 13.3 درصد كاهش يابد. همچنين، مشخص شد كه با افزايش دوره بازگشت سيلاب، درصد كاهش حجم و دبي اوج سيلاب ناشي از عمليات آبخيزداري كاهش يافته است.

Evaluation of the impacts of past watershed projects provides useful insights for future projects. In this study, the hydrology and water resources status of Akujan Catchment of Qazvin Province has been the object of the study in which the effects of various measures of watershed managements were evaluated. For this purpose, the changes of water resources discharge, increased infiltration, water storage, peaks and volumes of catchment floods, were compared before and after the implementation of watershed management projects. Results showed that 114000 m3 more runoff storage has been carried out by watershed management operations that 20.1% of this volume was related to the structural operations and 79.9% of it was due to biological and biomechanical projects of the catchment. Results of the flood analysis indicated that the role of structural measures in the change of time of concentration is low and even negative. Therefore the reduction of the peak flow and flood volume at the outlet of the catchment is due to the implementation of biological and biomechanical measures which reduces the peak flows by 42.7, 25.4, 20.8, 17.1, 15.3 and 13.8% and flood volumes by 41.8, 24.8, 20.2, 16.5, 14.8 and 13.3% respectively for the return periods of two, five, 10, 25, 50 and 100 years. Another observation is that the effect of watershed management practices on the reduction of flood peak and volume decreases when the return period of flood is increased.