بررسي تاثير عمليات آبخيزداري بر تغييرات كمي و كيفي منابع آب هاي زيرزميني در حوزه آبخيز بودجان دهاقان

Watershed practices effects on quantitative and qualitative changes of groundwater resources in Budjan Dehaghan Basin

اين پژوهش، با هدف بررسي تاثير سازه هاي احداث شده در رودخانه بودجان بر كميت و كيفيت منابع آب منطقه انجام شد. اين رودخانه، يكي از سرشاخه هاي رودخانه شور-دهاقان بوده، حوضه آن نقش مهمي در تامين آب اراضي پايين دست دارد. در اين راستا، داده هاي هواشناسي، هيدرومتري و ساير اطلاعات و نقشه ها جمع آوري شد. حجم مخازن پشت بندهاي احداثي و همچنين، ميزان بارندگي طي دو سال اجراي پژوهش در باران سنج هاي تعبيه شده در حوضه اندازه گيري و با انجام مطالعات ميداني و ارزيابي از شرايط هيدرولوژيكي حوضه، بيلان آبي محاسبه شد. نتايج نشان داد كه ميزان مصرف آب كشاورزي در اين حوضه، حدود 17 ميليون متر مكعب مي باشد. چنانچه اين مقدار از حجم آب ناشي از نزولات جوي (حدود 26.6 ميليون متر مكعب) كسر شود، باقي مانده 9.6 ميليون متر مكعب آب مازادي است كه مي تواند در اراضي زيردست مورد استفاده قرار گيرد. به اين ترتيب نقش اين حوضه در تامين آب مناطق زيردست مشخص مي شود كه براي كشت 1600 هكتار گندم با فرض 6000 متر مكعب آب مصرفي براي هر هكتار كافي است. احداث بندها با كاهش سرعت جريان آب، اثرات مخرب سيلاب هاي فصلي رودخانه را كاهش داده، با افزايش زمان نفوذ آب، سبب تغذيه بهتر آبخوان منطقه شده اند. حجم كم مخازن آب پشت بندهاي احداثي، اختلالي در تامين آب مناطق زيردست ايجاد نكرده است، ولي عدم مديريت صحيح پس از اجراي اين عمليات و توسعه بي رويه باغات و اراضي كشاورزي به دليل سهولت دسترسي به آب، زنگ خطري است كه تمامي نتايج مثبت عمليات آبخيزداري را كه با صرف هزينه بسيار زياد اجرا شده را تحت الشعاع قرار داده است.

This research was carried out aiming to investigate positive and negative aspects of watershed practices and their effects on quantity and quality of water resources in Budejan River basin. This river is one of the main branches of Shour-Dehaghan River and its area plays an important role in supplying water for lower lands. In this regard, meteorological data, hydrology and other information and maps were collected. The volume of dam reservoirs and the amount of rainfall within two years of the project were measured by field studies and hydrology studies were carried out by field measurement and assessment of hydrologic conditions of the basin. Results showed that the water content generated by these practices is enough to recharge groundwater. Construction of dams tended to decrease water flow rate and reduced the destructive effects of seasonal flood and with increasing water infiltration rate, it has increased aquifer recharge in the study area. The low volume of dam reservoirs has not caused irregularity in water supply of downhill lands. However, the lack of proper management of these operations and the excessive development of gardens and agricultural lands, due to the ease of access to water, overshadow positive results of watershed practices and offset it by a very high cost.