قلمرو قدر عيني و علمي الهي با تكيه بر آيه 21 سوره حجر در انديشه علامه طباطبايي

قضا و قدر جزء مباحث كليدي در دو حوزه خداشناسي و انسان‌شناسي است و در آن زواياي مختلفي مطرح است كه از جمله آنها بازشناسي قلمرو قضا و قدر است. علامه طباطبايي در سلسله مباحث تفسيري و فلسفي اهتمام ويژه‌اي به بررسي اين مسأله دارد كه از جمله آنها مباحث دقيق و گسترده ايشان ذيل آيه «وَ إِنْ مِنْ شَيْ‏ءٍ إِلا عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزلُهُ إِلا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ» (21/حجر) است؛‌ جايگاه ويژه اين مسأله در حل مسائلي نظير قلمرو علم الهي و اختيار انسان، گوياي ضرورت واكاوي آن است كه نوشتار حاضر با روش توصيفيتحليلي آنرا كانون بررسي قرار داده است. از رهگذر اين جستار، مشخص مي‌شود كه به باور علامه طباطبايي، قلمرو قدر عيني و علمي، عالم ماده است و اين مدعا در سايه «تقدم وجودي خزائن بر قدر»، «تدريج ناپذيري خزائن الهي» و «تفسير قدر به اندازه در روايات» قابل اثبات است. اما به نظر مي‌رسد اين ديدگاه از يكسو، با فرهنگ روايي ناسازگار است و از سوي ديگر، با «حصر تنزيل در قدر» و جمع‌ بودن واژه «خزائن» در آيه شريفه نيز همخواني ندارد. ديدگاه برگزيده اين نوشتار، گستردگي قدر الهي نسبت به تمام وجودات امكاني است.