نسبت بين خودآگاهي و آگاهي به غير در فلسفه ارسطو و ابن ‎سينا

ديدگاه ابن‎سينا در مورد خودآگاهي با ديدگاه ارسطو متفاوت است. بر اساس نظر ارسطو فاعل شناسا نمي‎تواند آگاهي بي‏واسطه‎اي به خود داشته باشد، بلكه همواره به واسطه علم به شيء ديگر به خود علم پيدا مي‎كند و چون مبدأ علم در فلسفه ارسطو علم به اشياي مادي و محسوس است، اصولاً شناخت انساني بر اين اساس و مبتني بر اين مدل شكل مي‎گيرد و از اين جهت حقيقت «خود» نيز كه همواره همراه با ادراك اشياي مادي و ملازم با آنها درك مي‎شود، امري مكانمند و زمانمند است. اين در حالي است كه از نظر ابن‎سينا حقيقت «خود» از راه نوعي شهود بي‏واسطه دروني و صرف نظر از هر گونه ادراك حسي  قابل وصول است و دقيقاً اين همان نكته اي است كه ابن‎سينا در انسان معلق در فضا در صدد بيان آن است. اگر بخواهيم ديدگاه ارسطو و ابن‎سينا در مورد خودآگاهي و نسبت آن با آگاهي به غير را با ديدگاه‎هاي رايج در فلسفه ذهن معاصر مقايسه كنيم، بايد بگوييم ديدگاه ارسطو در مورد خودآگاهي بيشتر با آن نوع خودآگاهي كه در فلسفه ذهن از آن با نام خودآگاهي مرتبه اول يا پيشا تأملي ياد مي‎شود، سازگار است؛ در حالي كه ابن‎سينا ضمن پذيرش اين معنا از خودآگاهي به نوعي خودآگاهي مرتبه بالاتر يا تأملي نيز قايل است.