تحليل و نقد شرح خواجه نصيرالدين طوسي بر واژه «نيل» درباره لذت در كتاب اشارات و تنبيهات ابن سينا

The Review and Criticism of the Interpretation of Khaje Nasir Al-Tosi for “Neil” about Pleasure in Avicenna’s Al-Isharat wa’l-Tanbihat

ابن سينا در كتاب «اشارات و تنبيهات» لذت را ادراك و نيل به آن چيزي كه نزد مدرك، كمال و خير است دانسته است. او در اين عبارت بر خلاف ديگر عباراتش، از واژه «نيل» استفاده كرده است. در مفهوم اين واژه ميان شارحان ابن سينا اختلاف وجود دارد. برخي همچون فخررازي اين واژه را فاقد هرگونه منظور و معناي خاصي مي دانند و معتقدند كه حذف آن هيچ خللي در مفهوم عبارت ايجاد نمي كند. برخي نيز همچون خواجه نصير الدين طوسي با توجه به اينكه لذت يكي از افعال نفس است و ادراك آن حضوري است، معتقدند واژه «نيل» در اين عبارت، رسيدن به ذات مدرك را مي رساند. از نظر آنها لذت با حصول ذات مدرك حاصل مي شود. اين در حالي است كه به نظر مي رسد چنين برداشتي با فلسفه ابن سينا در تناقض است. چرا كه دستيابي به ذات مدرك محسوس امكان پذير نيست لذا ادراك محسوس از نظر ابن سينا نمي تواند حضوري باشد و لاجرم اين ادراك حصولي خواهد بود. اين مساله حتي در پژوهش هاي جديد نيز بازتاب داشته است. لذا ضروري است كه عبارت ابن سينا در مورد لذت در كتاب «اشارات و تنبيهات» با روش توصيفي-تحليلي مورد تحليل و بررسي قرار گيرد. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه اساسا تفسير نيل به حصول ذات مدرك يا درك حضوري مدرك محسوس قابل قبول نمي باشد.

Avicenna in al-Ishārāt wa-l-tanbīhāt has described pleasure as perception and reaching to something which is perfection for the perceiver. In this book that is one of his last books, he has used a special word “Neil” that has not been used in other his texts. So, it seems that the meaning and concept of this word is very important. Fakhr Razi one of his text commentators has claimed that this word had been pointless, so omitting it cannot be an impediment to understanding the concept of this text. Another one, Khajeh Nasir Tusi believed achieving the essence of what is perceived is the meaning of this word. In his point of view, the pleasure has been perceived when the perceiver can achieve the essence of what is perceived. Whereas that’s a contradiction with the Avicenna’s philosophy, because achieving the essence of things in the sense-perception is impossible. It means that the mediation of the five senses and going through different mental stages make perception of sense things. Although the description of Khajeh Nasir has been used in some contemporary investigation it should be reviewed and criticized. Therefore, for finding the best description of “Neil”, it is necessary to review this text by the descriptive-analytical method and also other his pleasure’s texts in other his books. The results of this research show that based on Avicenna’s thought, the interpretation of “Neil” to the knowledge by the presence or the presence perception for a sense pleasure is not acceptable.