تأمّلي بر دفتر پنجم «شرحِ جامعِ مثنوي معنوي»

Hesitation on Fifth Book of "Comprehensive Description of Mathnavi Manavi"

اين مقاله به بررسي دفتر پنجمِ «شرح جامع مثنوي معنوي» اختصاص دارد. طبيعتاً نقد و بررسي تمام 4238 بيت اين دفتر، بيش از ظرفيت يك مقاله است. از اين‌رو در اين پژوهش با دسته‌‌‌بندي دلايل اصلي دريافت‌‌‌هاي موجود در اين اثر و آوردن يك يا چند نمونۀ مرتبط با آن، تلاش مي‌كنيم تا تصويري مختصر از كاستي‌‌‌هاي اين شرح به تصوير بكشيم. نويسنده در اين بررسي، به دو عامل مهم يعني در نظر گرفتن «بافت موقعيتي ابيات» و «استفاده از نشانه‌‌‌هاي درون متني خودِ مثنوي» تكيه كرده‌است. از رهرو همين نقد و بررسي دريافتيم كه علي‌‌‌رغم تلاش بسيار زياد جامعِ محترم، اين اثر داراي كاستي‌‌‌هاي چشمگيري چون: «ارتباط نداشتن معناي بيت با محور عموديِ ابيات»، «رد كردن توضيحات صحيحِ ديگر شارحين»، «بي‌‌‌ربط بودن توضيحات داخل قلاب با منظور اصلي بيت»، «بي‌‌‌توجهي به ارتباط و نخ نازك ميان دو مصراع»، «خوانش نادرست بيت» و... است و وجود همين موارد باعث شده تا معناي ارائه شدۀ برخي از ابيات، با معاني احتمالي ديگر در مثنوي معنوي همخوان نباشد و همچنان جاي خالي شرح مناسبي از مثنوي احساس شود.

This essay, is devoted to the review of the fifth book entitled "comprehensive description of Mathnavi Manavi". Naturally, reviewing and analyzing all 4238 verses of this book is more than the capacity of an article. Therefore, in this study, we attempt to show a brief picture of the shortcoming of this work by classifying the main reasons of the existing perceptions of the work and bringing one or more related example. Author in this work, relies on two important factors, named "the context of the verses" and "the use of own context sign of Mathnavi". We have found, despite the great efforts of respected collector, this work has significant shortcoming such as: "not having the relationship between the meaning and vertical pivot of the verses", rejecting the correct explaining of other exegetes", "unrelated explaining inside the brackets with the original purpose of the verse", "disregarding the connection between two hemistiches". "Wrong reading of verses" and etc. existence of these things has made some meaning of verses inconsistent with the original intentions of Rumi in Mathnavi and an empty space of proper description of Mathnavi is felt.