ارزيابي كيفيت مورفولوژيك رودخانه طالقان

Morphological Quality Evaluation of Taleghan River

تغييراتي كه دركيفيت مورفولوژيكي يك رودخانه رخ مي‌دهد حاصل تداخل‌هاي انساني و نيز تغييرات در مورفولوژي رودخانه است. رودخانه طالقان يكي از منابع مهم آب در آبياري محصولات كشاورزي دشت قزوين محسوب مي‌شود. با توجه به اهميت اقتصادي سد طالقان بر روي اين رودخانه و نيز جنس زمين، بعضي از بازه‌هاي اين رودخانه دچار تغييراتي شده است؛ لذا، ارزيابي كيفيت مورفولوژيكي اين رودخانه به‌منظور اهداف برنامه‌ريزي حائز اهميت است. هدف از اين پژوهش ارزيابي كيفيت مورفولوژيكي رودخانه طالقان بر اساس روش شاخص كيفيت مورفولوژي بازبيني‌شده (rMQI) است. روش امتيازدهي rMQI به كمي سازي تغييرات رودخانه مي‌پردازد و آن زماني است كه رودخانه با شرايط مرجع خود مقايسه شود. مقدار شاخص rMQI منطبق با كمتر از 30% نشان‌دهنده وضعيت بسيار خوب رودخانه است و بيشتر از 30% بيانگر كيفيت بسيار ضعيف رودخانه است. نتايج پژوهش حاضر نشان داد كه تمام بازه‌هاي رودخانه طالقان داراي وضعيت بسيار ضعيف هستند. علت اين وضعيت بسيار ضعيف، مئاندرشدگي رودخانه و دخالت‌هاي انساني در بخش بالادست حوزه است. به‌منظور احياي رودخانه طالقان و بهبود كيفيت آب آن محافظت از پوشش گياهي طبيعي و افزايش آن، جلوگيري از تخريب كاربري اراضي در بالادست حوزه و همچنين كنترل فرسايش كناري رودخانه از طريق اقدامات سازه‌اي و غير سازه‌اي توصيه مي‌شود.

Alterations in river morphological quality are derived from quantification of human pressures as well as river morphological alteration. Taleghan River is an important source of water for the irrigation of Agri cultural lands in Qazvin Plain. For some economic considerations of Taleghan dam reservoir on the river as well as geology, some reaches of the river have undergone alterations. It seems important to morphological quality assessment in order to planning issues. Our study’s aim is to contribute to the morphological quality evaluation based on a revisited Morphological Quality Index (rMQI) protocol. The rMQI scoring system allows for the quantification of changes when compared to reference conditions. The rMQI corresponds to less than 30%, reflecting a good morphological quality; the rMQI corresponds to more than 30%, reflecting an extremely poor morphological quality. In this context, the paper presents all of the Taleghan River reaches suffer from an extremely poor morphological quality. Causes of degradation are meandering as well as numerous anthropogenic pressures in the upstream part of the basin. In order to revive Taleghan River as well as improve its water quality, preserving and remediating native vegetation, prevention and remediation of land use degradation in upstream's basin as well as river bank erosion control measures can use hard and soft strategies engineering are recommended.