بررسي انتقادي نظريه وحدت‌انگاري دوساحتي صدرايي با تكيه بر مفاد آيات و روايات

بحث وحدت‌انگاري يا دوانگاري نفس و بدن مورد توجه انديشمندان بوده و هست. صدرالمتألهين با اينكه براي نفس به دو ساحت قائل است، ولي بر وحدت نفس و بدن تأكيد مي‌ورزد؛ البته نه به اين معنا كه دو جوهر مستقل با يكديگر متحد شوند، بلكه نفس انساني، موجود داراي مراتبي است كه به لحاظ مرتبه نازله‌اش، بدن و به لحاظ مراتب عاليه‌اش نفس است. براين‌اساس نظريه ايشان را مي‌توان نظريه وحدت‌انگاري دوساحتي ناميد. اين در حالي است كه مفاد آيات و روايات را نمي‌توان آن‌گونه كه موردنظر صدرا است با ديدگاه وي سازگار دانست؛ زيرا آيات دال بر آفرينش انسان از مبدئي مادي و به صورت تدريجي هرچند در نظر ابتدايي با نظريه وي سازگار است، ولي اثبات دلالت آن بر اين معنا مشكل است. در مقابل آيات و روايات فراواني وجود دارد كه بر دوگانگي نفس و بدن صراحت دارند.

The discussion on unity or duality of the soul and body has been, and is, the focus of attention by scholars. Although Mulla Sadra believes in two domains for the soul, he emphasizes on the unity of the soul and the body. It does not mean, however, that two independent essences are unified; rather, human soul is a being with orders; its lower order is the body and its higher order is the soul. Accordingly, Mulla Sadra’s theory can be called bi-domain unity. This is while the content of the verses and traditions cannot be considered consistent with his view as he wishes. This is because although the Quranic verses denoting the creation of the man from a material origin and in a gradual way are initially consistent with his theory, it is difficult to prove it as an evidence for this. On the contrary, there are many verses and traditions asserting the duality of the soul and the body.