زهدگرايي نزد اصحاب حديث متقدّم و متأخّر؛ بازخواني «كتاب ‌الزهد» ابن‌ مبارك و احمد بن‌ حنبل

اصحاب حديث به‌مثابۀ مكتبي تماميت‌طلب در تمامي حوزه‌هاي علوم ديني، در زمينۀ زهد نيز آثار قابل توجهي بر جاي گذاشت. عرصۀ زهدپژوهي نزد ايشان با توجه به گرايش‌هاي دوگانۀ متقدّمان و متأخّران، تبلور متفاوتي از حديث‌پژوهي را رقم زده است. اگرچه موضوع زهد در قالب نگاشته‌اي حديثي توسط ابن‌ مبارك و ابن‌ حنبل مورد بررسي قرار گرفته، جريان‌هاي اثرگذار بر آن‌ها و همچنين مباني متفاوت‌ حديثي‌ اين دو، دركي دوگانه را از مفهوم زهد حاصل آورده است. وجود مكتب فكري اصحاب حديث و پديداري خوانش‌هاي گوناگون حديث و به‌تبع اثرگذاري بر دو محدّث مورد بحث در زمينۀ زهد نيز شايان توجه است. در اين بين، داستان‌سرايي قصّاص نيز در تصويرسازي از زهد بي‌تأثير نبوده است. در جستار پيش‌ رو سعي شده است ضمن بررسي تطبيقي كتاب الزهد ابن ‌مبارك و كتاب الزهد ابن‌ حنبل، تفاوت‌هاي آن دو از نظر گستره و موضوعات مطرح در اين دو كتاب، مورد بحث قرار گيرد و از رهگذر جريان‌هاي موجود در سده‌هاي دوم و سوم هجري به تنوع روش‌هاي زهدگرايانۀ آن عصر اشاره كند.