تحليل و نقد تمايز گردآوري/ داوري در روش‌شناسي علم ديني

يكي از ديدگاه‌ها در باب علم ديني، كاربست تمايز ميان مقام گردآوري و مقام داوري در اين مسئله است. در اين ديدگاه، مقام گردآوري فرايندي است كه محقق از طريق آن به فرضيه‌هاي جديد مي‌رسد و در مقام داوري، درستي آن فرضيه مورد ارزيابي و سنجش قرار مي‏گيرد. اين تمايز در جهت ارائه‌ راه‌حلي درخصوص استفاده از پيش‌زمينه‌ها‌ي نظري در فرايندهاي علمي از سوي برخي فيلسوفان علم تجربي مطرح شد. تحت تأثير آراي فيلسوفان موافق اين تمايز در فلسفه‌ علم، اين تمايز در روش‌شناسي دين‌پژوهي نيز اخذ گرديد. بر مبناي چنين مرزبندي دوگانه‌، دخالت مؤلفه‌هاي ديني در مقام داوري منتفي بوده و ديني‏بودن علم مربوط به مقام گردآوري است. اين نظريه، از آن جهت كه از متقن‏بودن علم دفاع مي‌كند، ديدگاه سودمندي است؛ اما از جهتي كه مؤلفه‌هاي غيرمعرفتي را در مقام داوري و توجيه نقش‌آفرين نمي‌داند، داراي اشكالاتي است. به اين ديدگاه، سه نقد عمده وارد است: 1. نقد وجود اين تمايز در علم، به‌ويژه مطالعات ديني؛ 2. درهم‌تنيدگي مقام گردآوري و داوري در جريان توليد علم ديني؛ 3. دخالت مؤلفه‌هاي غيرمعرفتي در هر دو مقام گردآوري/ داوري علم ديني و نه صرفاً در مقام گردآوري. هدف اين پژوهش، تبيين و ارزيابي قوت‏ها و ضعف‏ها كاربست اين تمايز در علم ديني است.