علل معنوي و كيفيت سازگاري آن با قانون عليت

علل معنوي يا غيبي و مصاديق واقعي آن، سازكار تأثير آن، كيفيت تعامل آنها با علل مادي و چگونگي تبيين آن مطابق با اصل ضروري عليت، همچنين كيفيت سازگاري آن با قواعد فلسفي كه در باب عليت است، از مسائلي است كه اخيراً با همه‌گيري بيماري واگيردار كوويد 19 دوباره مورد بحث محافل مختلف علمي و حتي ژورناليستي واقع گرديده است. در اين مقاله به برخي حيثيت‌هاي علل غيبي پرداخته مي‌شود. دو سؤال اصلي كه اين مقاله در پي پاسخ به آن است، عبارت است از: يكم تعريف علل غيبي و مشخصات آن چيست؟ دوم علل غيبي چگونه با «قاعده فلسفي الواحد» كه دو سويه دارد و «قاعده فلسفي لزوم سنخيت بين علت و معلول» سازگارند؟ از نگاه اين مقاله علل غيبي آن دسته علل هستند كه قابل تبيين مادي و تجربي حسي نيستند و عقل بشر از تبيين كيفيت تأثير آنها ناتوان است. اين علل هم مي‌توانند در طول علل طبيعي باشند، هم در عرض آن و هم ناقض آن و هم مؤثر بالاستقلال. همچنين در اين مقاله اثبات خواهد شد جريان علل و اسباب معنوى نيز مثل علل مادي در چرخه اصل ضرورى عليت گنجيده و در تنافى با آن نيست. علل غيبي با برگرداندن آنها و هم آنچه به عنوان علل طبيعي شناخته مي‌شود، به علل اعدادي و عليت تشأني هيچ منافاتي با سه قاعده فلسفي فوق نخواهند داشت.