توسعه راهكارهايي براي دسترسي آزاد به تمام‌متن پايان‌نامه‌ها/ رساله‌ها در بافت موسسات آموزشي و پژوهشي ايران

Developing Solutions for Open Access to the Full Text of Theses/ Dissertations of Educational and Research Institutes in Iran

دانشجويان به عنوان پژوهشگران به منابع ارزشمند مرتبط با رشته‌هايشان نظير پايان ­نام ه­ها و رساله­ها نياز دارند. مؤسسات آموزشي و پژوهشي بايد از دسترسي آزاد حمايت نمايند تا اطلاعات به آساني براي پژوهشگران، دانشمندان و دانشجويان در دسترس باشند. با اين وجود، برخي از مراكز آموزشي و پژوهشي از دردسترس قراردادن پايان­ نامه‌ها و رساله‌هاي خود خودداري مي­ كنند و دلايل متنوعي را براي اين عدم دسترسي اعلام مي‌دارند. اين پژوهش، با شناسايي اين دلايل سعي در رفع آنها دارد. بدين منظور ابتدا با توجه به نتايج پژوهش‌هاي پيشين سياهه‌اي از عواملي كه بر دسترسي آزاد بر پايان نامه و رساله‌ها تاثير گذار هستند استخراج مي ­شود. سپس، به منظور تكميل و نهايي نمودن سياهه مذكور،‌ ميزان تأثير اين عوامل توسط روش دلفي و با ابزار پرسشنامه‌ مورد بررسي قرار گرفته است. پانل دلفي در اين پژوهش متشكل از 14 عضو هيأت علمي مؤسسات آموزشي و پژوهشي شهر تهران است كه به روش نمونه ­گيري هدفمند انتخاب شده ­اند. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه عواملي نظير قوانين و مقررات، تاثير اجتماعي، فناوري اطلاعات، اعتبار نويسنده، مشاهد ه ­پذيري، آگاهي ادراكي، نگرش نسبت به دسترسي آزاد، خودباوري در انتشار دانش، كنترل­ پذيري، سازگاري ادراكي و فرهنگ بر دسترسي آزاد به پايان نامه ­ها و رساله ها تأثير دارند.

Students as researchers need valuable resources related to their fields such as theses/ dissertations. Open access should be supported by educational and research institutes and faculty members so that information is easily available to scholars, scientists and students. However, some of the educational and research centers refuse to make their theses and dissertations available, and they announce a variety of reasons for this refusal of access. By identifying these reasons, this research tries to eliminate them. For this purpose, first, according to the results of previous researches, a list of factors influencing open access to theses and dissertations were extracted. Then, in order to complete and finalize the mentioned list, the impact of these factors has been investigated using Delphi method and questionnaire tool. In this research, Delphi panel consists of 14 faculty members of educational and research institutes in Tehran who have been selected by purposeful sampling method. The results show that the factors of laws and regulations, social impact, information technology, author’s credibility, observability, perceived awareness, attitude toward open access, self-confidence in knowledge dissemination, controllability, perceptual compatibility and culture have influence on open access to theses and dissertations.