مدل‌‌سازي ارتباط فضايي سرطان‌‌هاي ريه با فاكتورهاي محيط ساخته‌‌شده در محلات شهر تهران

در طي دهه اخير علايق گسترده‏‏اي درباره مطالعه نقش همسايگي‏‏ها و فرم شهري بر سرطان و نابرابري‎هاي سرطان در مناطق جغرافيايي شكل گرفته است. پژوهش حاضر با هدف مدل‏‏سازي ارتباط فضايي سرطان‏‏هاي ريه با عوامل محيط ساخته‏‏شده از جمله آلودگي هوا، فرم شهري، دسترسي به خدمات عمومي، و شاخص‏‏هاي اجتماعي‏ اقتصادي در محلات شهر تهران انجام گرفته است. اين پژوهش از نوع تحقيقات كاربردي است و به لحاظ روش نيز در دسته تحقيقات توصيفي و علّي قرار دارد. جامعه آماري اين تحقيق شامل كليه بيماران مبتلا به سرطان ريه است كه در سال‏‏هاي 1385-1389 در وزارت بهداشت و درمان كشور ثبت شده‏‏اند. از روش‏‏هاي آماري تحليل عاملي اكتشافي و رگرسيون چندگانه در محيط نرم‏‏افزاري SPSS به‏ترتيب براي كاهش حجم متغيرها و استخراج متغيرهاي تبيين‏كننده واريانس سرطان‏‏هاي ريه در سطح اطمينان 95درصد استفاده شد. همچنين، از مدل‏‏سازي معادلات ساختاري (SEM) در محيط نرم‏‏افزاري Amos Graphicبراي محاسبه اثر مستقيم، اثر غيرمستقيم، و اثر كل متغيرهاي مستقل در تبيين تغييرات سرطان‏‏هاي ريه استفاده شد. نتايج اين تحقيق نشان داد شاخص‏‏هاي آلودگي هوا حدود 30درصد واريانس سرطان‏‏هاي ريه را در محلات شهر تهران تبيين نمودند؛ متغيرهاي قابليت پياده‏‏مداري، اختلاط كاربري زمين، نسبت سطح اشغال، نسبت تراكم ساختماني، و تراكم كاربري‏‏هاي اداري از شاخص‏‏هاي بُعد فرم شهري‏اند كه در سطح آلفا 0.05 ارتباط آماري معني‏‏داري را با توزيع جغرافيايي سرطان‏‏هاي ريه نشان داد‏‏ه‏‏اند كه شاخص قابليت پياده‏‏مداري از نظر ميانگين اثر مستقيم ارتباط معكوس داشته است و بقيه شاخص‏‏هاي مذكور ارتباط مستقيمي داشته‏‏اند. شاخص‏‏هاي دسترسي به خدمات آموزشي، دسترسي به خدمات حمل‏ونقل عمومي، و دسترسي به فضاها و امكانات تفريحي نيز، برخلاف فرضيه ضمني اين پژوهش، ارتباط مثبت و معني‏‏داري با متغير وابسته داشته‏‏اند. از نظر بُعد اجتماعي‏ اقتصادي نيز شاخص‏‏هاي گروه‏‏هاي سني آسيب‏‏پذير، گروه‏‏هاي پايين اقتصادي، تراكم جمعيت، و سطح تحصيلات (زير ديپلم و دانشگاهي) به‏طور ميانگين با اثر كل 0.08 ارتباط مستقيمي با توزيع فضايي سرطان‏‏هاي ريه نشان داده‏‏اند.