معمايِ كارلتون كوون: انسان‌شناس، باستان‌شناس، يا مامور CIA؟ (نقدِ روش‌شناسي و آثار كارلتون استيونز كوون در باستان‌شناسي پارينه‌سنگي ايران)

Carton Coon’s Riddle: Anthropologist, Archaeologist, or CIA Agent? (Critical Review of Carlton Stevens Coon’s Methodology and Publications in the Iranian Paleolithic Archaeology)

كارلتون استيونز كوون از شناخته­ شده ­ترين چهره­ هاي باستان­ شناسيِ پيش از تاريخ ايران است كه در حوالي 70 سال پيش به­ انجام نخستين پژوهش­ هايِ سازمان­ يافته در باستان ­شناسي ايران همت گماشت. براي ساليان متمادي، باستان­شناسان ايراني آثار كوون را مطالعه و اساتيد در كلاس درس خود، آنها را تدريس كرده­ اند. اكنون و پس از گذشت هفت دهه، لزوم بازبيني كارهاي كوون بيش از پيش احساس مي­گردد. در اين نوشتار اين بازبيني از چندين نگاه انجام گرديده است: مباني نظري كار ميداني، ميزان تخصص­ گرايي (تطابق تخصص سرپرست با پژوهش)، رهيافت عملي كاوش، نحوۀ ثبت و ضبط مواد فرهنگي و چگونگي آناليز مواد فرهنگي. نتايج بازنگري كارهاي ميداني كوون در ايران حاكي از اين است كه وي در رهيافت­ هاي نظري و عملي خود دچار ضعف­ هاي فراواني بوده و بيش از آنكه دغدغۀ انجام صحيح كار ميداني باستان ­شناسي داشته باشد، بيشتر درپي كشف بقاياي اسكلتي انسان نئاندرتال بوده است. از ديگر سوي، نگاهي به كارنامۀ انتشاراتي كوون، عقايد به­غايت نژادپرستانه، در كنار سابقۀ عضويت نامبرده در ارتش و آژانس اطلاعاتي ايالات متحده (سيا) در جنگ جهاني دوم و جنگ سرد و همچنين پرسش هاي فراوان بي­ پاسخ دربارۀ چرايي انتخاب محوطه­ هاي مورد كاوش قرارگرفته در ايران، اين فرض را قوت بخشيده كه باستان­ شناسي، اولويت نخست كوون در ايران نبوده ­است.

Carlton Stevens Coon is one of the most prominent figures in the Prehistoric Archaeology of Iran. He conducted the first systematic field expeditions in the Iranian Archaeology at 70 years ago. For many years his works have been taught in the Iranian universities. Now and after almost seventy years, a need for critical review of his works sounds inevitable. In this research, such review was performed based on five categories: theoretical approaches of the field works, degree of specialty, field work approaches, data collecting methods and data processing procedures. The results indicate that his theoretical and practical approaches have suffered from many weaknesses. Coon’s main concern was to find human remains (Neanderthals in particular) rather than conducting clean archaeology excavations. On the other hand, his horrifyingly racist publications, rumors about his employment as an intelligence operative by the CIA during the WW II and the Cold War, plus countless unanswered questions concerning the sites he chose to excavate in Iran, all support this hypothesis that Archaeology was not his first priority in Iran.