انسان و اخلاق خليفه‌گرا بنيان‌هاي اخلاق عرفاني امام خميني(ره)

Human being and Caliphate-oriented ethics bases of Imam Khomeini’s mystical ethics

نظريه‌هاي اخلاق هنجاري از سه نوع اخلاق وظيفه‌گرا، اخلاق نتيجه‌گرا و اخلاق فضيلت‌گرا سخن مي‌گويند و مباني و ديدگاه‌هاي مربوط به هر سه نوع اخلاق مزبور در نزد متفكران مسلمان ديده مي‌شود. در اينجا مي‌توان از مفهومي جديد از اخلاق با عنوان «اخلاق خليفه‌گرا» سخن گفت كه بر مبناي مماثلت و جانشيني بين انسان و خدا يا به تعبيري ربّ و عبد و خليفگي اخلاقي انسان نهاده شده است. به نظر مي‌رسد كه اين نوع اخلاق مي‌تواند با نقد مدل‌هاي غيرخليفه‌گرايانه مانند اخلاق عشق يا اخلاق شرم، مدلول درستي از تعبير «اخلاق عرفاني» را ارائه كند؛ در حقيقت اخلاق خليفه‌گرا گرچه نظريه‌اي فضيلت‌گرايانه تلقي مي‌شود اما در چيستي فضايل، روش شناخت فضايل، و نحوة نائل شدن به فضايل با رويكردهاي مرسوم در اخلاق فضيلت‌گرا تفاوت دارد. در اين نظريه، فضايل، همان اوصاف خداوند، روش شناخت آنها همان شناخت اوصاف باري، و روش فضيلت‌مند شدن به آنها همان تشبه به خدا و تبديل‌شدن به خليفة خداوند در مراحل سه‌گانه تخليه، تجليه و تحليه است. روش‌شناسي معرفت و رشد اخلاقي در اين نوع اخلاق مبتني بر آن نوع از انسان‌شناسي و خداشناسي عرفاني است كه با مكتب اكبري و ديدگاه عرفاني امام خميني (ره) همسويي دارد.

There are three types of normative ethics including duty-based ethics, result-based ethics and virtue- based ethics. A fourth type of ethics can be also considered as "Caliphate – oriented ethics", which is based on the assumption and succession between man (as Abd) and God (as Rabb). In this article, we attempt to examine the concept of "Caliphate- based ethics" by examining the mystical ethics in the tradition of theoretical mysticism. This type of ethics may be the correct interpretation of "mystical ethics" - in the tradition of theoretical mysticism attributed to Ibn al-Arabi and Caliphate-based ethics is subordinated to virtue ethics. The Caliphate's ethics should be viewed as a virtue theory that differs in the nature of virtues, the method of recognizing virtues, and how to achieve virtues with conventional approaches to virtue ethics. In this theory, virtues are the attributes of God, the method of recognizing virtues is the knowledge of the virtues, and the method of becoming virtuous is to imitate God and then become the caliph of God through mystical conduct in three stages. Purification, Polishing and Adornation. This methodology is based on mystical anthropology, which is found in the mystical works of Imam Khomeini.