مواجهۀ مترجمان در انتقال واقعيت‌ها در ترجمه به روسي «حماسۀ پهلوانان اوستيا: نارت‌ها» (بر اساس ترجمۀ آ.آ. دزانتيف، ت.آ.هاميتسايوا)

Confrontation of Translators in Transferring Facts into Russian Translation of the Epic of Narts (Based on the Translation by A. A. Dzantiev, T.A. Hamitsaeva)

حماسۀ نارت­ها برگرفته از ادبيات فولكلور مردم اوستيا و مايۀ فخر و غرور آن مردم است. در پژوهش پيش­روي به بررسي معادل اسامي و واقعيت­ هاي فرهنگي و تاريخي در ترجمۀ روسي متن به قلم آ.آ. دزانتيف و ت.آ.هاميتسايوا مي­ پردازيم. سيريليك گشتن الفباي نگارش زبان اوسي به سال 1954 موجب تغييرات آوايي به ويژه در اسامي خاص فرهنگ زبان آسي گشته است. مترجمان كه هر دو داراي مليت اوستيايي هستند و مسلط به زبان روسي، در بسياري موارد كوشيده ­اند واقعيت­ها را به زبان اصلي نگاه دارند: در متن ترجمه شاهد آنيم كه حتي واژگان داراي معادل به دليل بار فرهنگي و اهميت سلسله مراتب سني و اجتماعي در آن فرهنگ به زبان اصلي متن نگاه داشته­ شده­اند. اصوات يكسره در متن ترجمه به زبان آسي هستند. در برگردان ضرب­ المثل­ها هر چند در پاره­اي موارد مترجمان بر معادل ­هاي روسي تكيه دارند، اما نمونه­هايي نيز از ترجمۀ واژه به واژه نيز مشاهده مي­ شود. در برگردان واحدهاي اندازه ­گيري، مترجمان از واژگان منسوخ روسي بهره­برده­اند. در ايران مبنايي براي دانش «نارت­ پژوهي» و يا «نارت­ شناسي» وجود ندارد. ليك در قفقاز شمار بسياري نقد در زمينۀ حماسۀ نارت­ ها نگاشته شده است كه دو مقاله با عنوان­ هاي «برخي ويژگي­هاي گويش ­شناسي متون حماسۀ پهلوانان چركس نارت­نامه» (Берсиров, Хазретовна: 2018 ) و «بازتاب واژگان اجتماعي و سياسي در حماسۀ نارت» (Жилетежев, Бухуров: 2015 ) با رويكرد بررسي ويژگي­ هاي زبانشناختي از آن جمله ­اند.

The epic of Narts is based on the folklore of the Ossetian and the causes of its people’s pride. In this research, the equivalent of cultural and historical names and facts in the Russian translation of the text by A. A. Dzantiev and T. A. Hamitsaeva have been studied. Changing the writing alphabet of Ossetian language to Cyrillic in 1954 caused phonetic changes, especially in the specific names of the Ossetian. Both translators are Ossetian and fluent in the Russian language. They have tried in many cases to keep the fact in their own language. In the text of the translation, we see that even the equivalent words have been preserved in the original language of the text due to the cultural burden and the importance of the age and social hierarchy in that culture. The sounds are entirely in the Ossetian translation text. In translating proverbs, although in some cases translators rely on Russian equivalents, there are also examples of word-for-word translation. In translating units of measurement, translators used obsolete Russian words.