روحانيت و بافت دولت ديني در ايران پس از انقلاب اسلامي

هدف پژوهش حاضر تبيين تصوير روحانيت از «بافت» در «دولت اسلامي» بود. روش پژوهش توصيفي تحليلي بوده و نتايج حاكي از آن است كه روحانيت در ابتدا بدون اينكه تصوير روشني از بافت «دولت» داشته و مفهوم آن را به خوبي تجزيه كرده باشند، صرفاً آن را به عنوان بخشي از آرمان سياسي خود به كار مي‌بردند و تنها از «ضرورت» بناء آن سخن مي‌گفتند. انگار دولت نزد آنان مفهومي بديهي بود كه لزومي جهت شكافتن هسته آن نمي‌ديدند و تنها بناء آن را به منظور اقامه شريعت لازم مي‌دانستند. اما به تدريج كه «دولت» به مفهومي كانوني براي آنان مبدل شد و از نزديك با ابعاد جديد دولت آشنا شدند، كوشيدند در قبال بافت قديم يا جديد دولت، موضع سلبي يا ايجابي اتخاذ كنند و بدين گونه پاي «دولت» را به گفتگوهاي درون مذهبي خود باز نمايند. در مجموع، روحانيت شيعه تصوير يك دستي از بافت دولت ديني ندارد. اما در ميان آنان جرياني ظهور كرد كه با درك تغييرات بوجود آمده در بافت دولت توانست راهي به سوي حقوق مردم باز نمايد و همه عرصه‌هاي زندگي را به حاكم واگذار ننمايد. بي‌ترديد تا در حوزه‌اي از زندگي «حقوق» مردم به رسميت شناخته نشود، دولت مدرن پا نمي‌گيرد و دموكراسي به مثابه يك نظام فلسفي تحقق پيدا نمي‌كند.