تأثير محيط اجتماعي نيشابور بر نگارش امالي شيخ صدوق

بافت زمينه بر مؤلف و نگارش او اثر مي‌گذارد. بررسي اين اثرگذاري درباره كتاب‌هاي امالي كمتر مورد بررسي قرار گرفته است. امالي كتاب‌هاي حديثي- تاريخي هستند كه به‌وسيله محدث تأليف نمي‌شوند. از اين‌رو عوامل محيطي مانند بافت زمينه بر گزينش، تلخيص و تأكيد موضوعات آن مؤثر است. با توجه به جايگاه ويژه شيخ صدوق در ميان محدثين شيعه، سفرها و تنوع موضوعي امالي ايشان، چنين رويكردي مي‌تواند متضمن نتايج قابل توجهي باشد. شيوه گزينش و ارائه‌ روايات در كتاب امالي با ديگر آثار شيخ صدوق متفاوت است. امالي در نيمه دوم قرن چهارم هجري، در ارتباط با مخاطبان عمومي شهر نيشابور مطرح شده‌است. نيشابور در آن ايام بافت مذهبي ويژه‌اي داشت. با توجه به پيش‌فرض اين پژوهش در تأثير بافت زمينه بر مؤلف و اثر، پرسش اصلي مقاله اين است كه محيط اجتماعي نيشابور چه تأثيري بر نگارش كتاب امالي صدوق داشته‌است؟ نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه صدوق در برگزاري مجالس املاء در نيشابور هوشمندانه به گزينش و نقل برخي روايات حديثي- تاريخي پرداخته‌است. حضور صوفيان در گزينش رواياتي با قالب داستاني، حضور اكثريت اهل سنت و كراميه در عدم نقل روايات چالش‌برانگيز، رشد روزافزون تشيع در انتخاب رواياتي با هدف تثبيت باورهاي كلامي اماميه تأثير داشته‌است. همچنين برجسته‌سازي جايگاه امام علي7 به عنوان نقطه اشتراك اماميه و زيديه به طور خاص و همه مذاهب به طور عام در امالي شيخ صدوق تأثيرگذار بوده‌است.

no abstract