بررسي تطبيقي برهان بر وجود خدا از طريق آگاهي در آراي سوئينبرن و ملاصدرا

يكي از استدلال‌ها بر وجود خداوند استدلال از طريق آگاهي است. اين استدلال در فلسفۀ معاصر غربي تدوين شده است و براي اولين‌بار سوئينبرن آن را صورت‌بندي كرده است. به ادعاي او پيش از وي كسي اين استدلال را تقرير نكرده است، جز آنكه جان لاك اشاره‌اي مبهم به آن داشته است. در اين استدلال، وجود پديده‌هاي ذهني مانند احساسات، عواطف، نيّات و انديشه‌ها كه از نظر علمي تبيين‌ناپذيرند و تنها تبيين ناظر به شخص را قبول مي‌كنند، دال بر وجود خدا شمرده مي‌شوند. تقرير سوئينبرن از اين استدلال تقريري استقرايي است و احتمال وجود خدا را تأييد و تقويت مي‌كند. با بررسي استدلال‌ها بر وجود خداوند در سنّت فلسفه اسلامي، درمي‌يابيم براي نخستين‌بار ملاصدرا نيز از طريق آگاهي عقلي بر وجود خدا استدلال كرده است. استدلال ملاصدرا از طريق آگاهي بر وجود خدا استدلالي قياسي و مفيد يقين است. در اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي اين دو تقرير از برهان از طريق آگاهي بر وجود خداوند در دو سنت فلسفي غربي و اسلامي بررسي مي‌گردد و نقاط اشتراك، افتراق و قوّت و ضعف آنها با هم مقايسه مي‌شوند.