اسپينوزا و «رسالۀ الهياتي - سياسي» در ايران

Spinoza’s Theological-Political Treatise in Iran

اين مقاله به معرفي و ارزيابي رسالۀ الهياتي-سياسي اسپينوزا اختصاص دارد. اين رساله يكي از گران­سنگ­ترين رسائل دوران روشنگري است و نمودارِ جدال قديم و جديد در اروپاي سدۀ هفدهم است. رساله شامل هرمنوتيك تاريخي شريعت و تقرير فلسفۀ سياسي جمهوري­ خواهانۀ اسپينوزا است. فصول الهياتيِ اين رساله و نيز فصول سياسي آن حاوي مباحثي است كه براي جامعۀ ايرانيِ درگير مباحث سياستِ ديني و دينِ سياسي مي­تواند سودمند باشد. مطالعات اسپينوزايي در ايران در مقايسه با سنت­ هاي آنگلوساكسون، يهودي و فرانسوي چندان قابل توجه نبوده است. اين مطالعات در قالب تاليف و ترجمه، در دهۀ 1390 جدي­تر شده است. ترجمۀ رساله به قلم علي فردوسي در ايران في­ نفسه كار سترگي است، اما نقدهايي نيز بر آن وارد است. به چند دليل ترجمۀ دكتر فردوسي را نمي­توان پايان راه دانست: زبانِ گاهي مُغلق و نامانوس، يكسان نبودن معادل­ها، جاافتادگي برخي جملات و كلمات، و خصوصاً به علت تكيۀ صِرف بر ترجمۀ انگليسي سيلوِرتورن و ايزرائل و عدم مراجعه به متن لاتينيِ اين رساله.

This article is dedicated to the evaluation of Spinoza’s TTP. TTP is one of the most valuable treatises of the Enlightenment and represents the controversy of the old and the new in seventeenth-century Europe. The treatise includes the historical hermeneutics of Scripture and represents Spinoza’s republican political philosophy. The theological chapters of TTP, as well as its political chapters, contain topics that can be useful to the Iranian society involved in religious politics and political religion. Spinozist studies in Iran have not been significant compared to Anglo-Saxon, Jewish, and French traditions. These studies in the form of authorship and translation have become more serious from 2010 onward. The translation of TTP by Ali Ferdowsi in Iran is a good endeavor in itself, but there are also criticisms. For several reasons, Ferdowsi’s translation cannot be considered the end of the road: abstruse and unfamiliar language, unequal equivalents, misplacement of some sentences and words, and especially exclusive reliance on Silverthorne-Israel translation and lack of direct reference to Latin and other versions of this treatise can be enumerated as the pitfalls.