كاركرد اجتماعي روحانيتِ شيعه در دورة قاجار براساس سفرنامه‌هاي اروپاييان

در اين تحقيق با بررسي سفرنامه‌هاي سياحان در دورة قاجاريه، به كاركردهاي اجتماعي، سياسي و فرهنگي روحانيت شيعه در اين دوره پرداخته مي‌شود. اهميت اين تحقيق به‌سبب مردمي شدن نهاد روحانيت شيعه در دورة قاجار در مقايسه با دوره‌هاي پيشين است؛ چراكه در دورة صفويه، روحانيت شيعه نهادي مرتبط با حكومت بود و نيز در دورة نادري و زنديه نقش مشروعيت‌بخشي به حكومت‌ها را داشتند. مسئلة اصلي اين تحقيق، نوع نگرش سياحان به كاركرد روحانيت شيعه است. نگرش آنها به روحانيت شيعه ازاين‌رو داراي اهميت است كه سياحان تلاش‌هاي مردم‌شناسانه و گزارش‌هاي جزئي از ارتباطات اجتماعي دوره‌ها و نواحي مختلف ايران در زمان قاجار داشته‌اند. نتايج به‌دست‌آمده از اين تحقيق، از ارتباط تنگاتنگ روحانيت شيعه با فرهنگ، آموزش و سياست از طريق مكتب‌خانه‌ها، مساجد و رتق‌و‌فتق امور روزانه مردم حكايت دارد. افزون‌براين، در برخي موارد ازآنجاكه فرهنگ سياحان با فرهنگ ايراني ـ اسلامي متفاوت بود يا منافعشان به واسطة روحانيت شيعه تهديد مي‌شد، گزارش‌هاي جانبدارانه در سفرنامه‌هايشان ديده مي‌شود.