عنوان مقاله :
تحليل «صنعت فرهنگ» در رمان خاطرات ارديبهشت از جعفر مدرس صادقي
عنوان به زبان ديگر :
Analysis of “Culture Industry” in Ordibehesht Diary by Jafar Modarres Sadeghi
پديد آورندگان :
خجسته زنوزي، الناز دانشگاه الزهراء(س) , مباشري، محبوبه دانشگاه الزهراء(س)
كليدواژه :
مكتب فرانكفورت , صنعت فرهنگ , مصرف‌زدگي , خاطرات ارديبهشت , مدرس صادقي
چكيده فارسي :
هويت‌هاي فرهنگي در جوامع معاصر تحت تأثير مقولۀ «صنعت فرهنگ» يا «فرهنگ توده»، كه از زيرمجموعۀ آراي مكتب فرانكفورت است، به پديده‌اي كاملاً مادّي و كاذب تبديل شده و تحت تأثير اين پديدة نوظهور، مفهوم فرهنگ كاملاً از اصالت و پويايي خود دور افتاده است. «صنعت فرهنگ»، حاصل خواسته‌هاي كاذب و غيرواقعي جوامع است كه تودۀ مردم را از فرهنگ اصيل دور مي‌سازد و براساس اهدافي كاملاً برنامه‌ريزي‌شده، سطح انتظارات مادّي و فكري آنان را دستكاري مي‌كند تا زير سلطۀ قدرت‌هاي سرمايه‌داري قرار گيرند و كالاهاي فكري و صنعتي آن‌ها را به‌عنوان يك نياز مبرم تلقي كرده و مصرف كنند. امروزه فرهنگ مصرفي غرب، الگوي فكري انسان مدرن شده‌است. انسانِ مصرفي طبق خواستۀ قدرت‌هاي اقتصادي زندگي و فكر مي‌كند و حتي به‌خاطر همراهي با اين جريان فكري، با ارزش‌هاي اصيل فرهنگي خويش به مقابله برمي‌خيزد. رمان خاطرات ارديبهشت اثر جعفر مدرس صادقي، از جمله رمان‌هاي نوشته‌شده در دهۀ نود شمسي است؛ يعني برهه‌اي از تاريخ معاصر كه طبقۀ متوسط شهري، به‌شدت درگير ظواهر مدرينته و مصرف‌گرايي مي‌شود و به‌واسطۀ اهداف برنامه‌ريزي‌شدۀ صنعت فرهنگ، خاستگاه‌هاي فكري اصيل خويش را به دست فراموشي مي‌سپارد. شخصيت اصلي به عنوان نمادي از يك انسان مدرن، كاري جز مصرف‌گرايي و پيروي از فرهنگ توده ندارد، تا جايي كه از بُعد معنوي خود كاملاً دور مي‌افتد. اين پژوهش با استفاده از روش توصيفي‌ـ تحليلي درصدد است مقولۀ «صنعت فرهنگ» و ابعاد آن را در اين اثر تحليل كند. بر اساس پژوهش‌هاي انجام‌گرفته، به نظر مي‌رسد راوي در جامعه‌اي مدرن زندگي مي‌كند كه بنيان مدرنيته در آن، از خاستگاه‌هاي فرهنگي و اجتماعي اصيل تهي شده است. وي فردي تنهاست كه خلأ روحي خود را با دست‌آويز قراردادن فرهنگ غرب، مصرف‌گرايي و روي آوردن به صنعت رسانه پر مي‌كند؛ زيرا جامعه چيزي جز اين را در دسترس وي قرارنداده ست. ازاين‌رو،مي‌توان او را نمادي از انسان تك‌ساختي ماركوزه دانست و معيارهاي ازخودبيگانگي را در اين شخصيت، تحليل كرد.
چكيده لاتين :
no abstract
عنوان نشريه :
پژوهشنامه نقد ادبي و بلاغت
