پژوهشي انتقادي در تصحيح مرصادالعباد از محمّدامين رياحي

A Critical Review of the Correction of Mirsad al-Ebad by Mohammad-Amin Riahi

مرصادالعباد از متون تعليمي عرفاني در قرن هفتم است كه نسخ متعددي از آن در دست است. محمدامين رياحي از نسخه پژوهان معاصر، اين اثر را تصحيح كرده است. او از ميان نسخ متعدد اين اثر، نسخه بورسا را به عنوان نسخه اساس قرار داده و از ديگر نسخ نيز سود جسته و تصحيح قياسي كرده است. با اينكه اين تصحيح، عالمانه است، ولي روشمند نيست و مصحح، معيار ثابتي در تصحيح نداشته است. نظر به اينكه برخي عناصر بلاغي، زباني و ادبي در متون، ويژگي هاي غالب سبك شناختي هستند و مدام تكرار مي شوند، توجه به آن ها مي تواند ياريگر تصحيحي علمي و روشمند باشد. يكي از اين ويژگي ها كه در تصحيح مرصادالعباد درباره آن بي دقتي شده، معيار هنري (اصالت موسيقيايي و سجع) در اين اثر است كه بي توجهي به آن، سبب لغزش هاي مكرر بوده است. معيار ديگر، ويژگي هاي زباني غالب در اثر است كه بي دقتي در آن نيز به لغزش و خطا در تصحيح دامن مي زند. در كنار اين دو، برخي واژگان نيز با بي دقتي و با اعتماد به نسخه «بو» انتخاب شده و نادرست اند. مي توان گفت عامل اصلي اين لغزش ها، اعتماد زيادي به ضبط هاي نسخه بورسا بوده و انتخاب اين نسخه به عنوان نسخه اساس، اين اشتباهات و كاستي ها را در تصحيح موجب شده است. پژوهش حاضر با روشي تحليلي-توصيفي، لغزش هايي كه از اين رهگذر به تصحيح راه يافته، مورد بررسي و مداقه قرار مي دهد.

Mirsad al-Ebad is one of the dominant mystical works of the seventh century AH. Mohammad-Amin Riahi, a contemporary researcher, has corrected this text. Riahi has set the Bursa manuscript as a basis for his correction and has used other manuscripts for comparative correction in some parts. Although it is a scholarly correction, it is not methodical and the corrector does not have a fixed method and criteria in correcting the text. Considering that rhetorical, linguistic, and literary elements of a text are the fundamental and recurrent features of stylistics, paying attention to them can result in a scientific and methodical correction. One of the aspects of Mirsad that has been neglected in Riahi’s correction is its artistic aspect (musicality and saj’), which is the dominant aspect of Mirsad. Another technique for creating musicality is changing sentence structure, and Riahi has not paid attention to this aspect either. Another dominant aspect that has been neglected is the linguistic attributes. Carelessness to this aspect has caused some mistakes in correction. In addition, some words have been chosen carelessly from manuscripts and are false. The reason for most mistakes is relying too much on Bursa manuscript. This article endeavors to correct of mistakes relying on dominant aspects of Mirsad.