» كردواني «يكي از كلمات نادر در شعر قطران

“Kordovâni,” A Rare Word in Qatran’s Poetry

شعر فارسي در قرون چهارم و پنجم هجري در قياس با شعر ادوار ديگر، آينه طبيعت است. شاعر اين دوره بيشتر از عناصري سخن ميگويد كه مخاطب او، شاه و درباريان، آن ها را مي بينند و مي شناسند؛ از جمله اين عناصر، منسوجات، انواع پارچه ها و جامه هايي است كه چه بسا امروز نوع و نام آن ها در طي تاريخ تغيير يافته باشد، و «كردواني» يكي از آن هاست كه منسوجي است ضخيم و از جمله در صاف كردن شراب، بستن زخم و دوختن خيمه يا سراپرده و نيز در تنپوش جنگي به كار مي رفته است. اين منسوج انواعي داشته است كه برخي از آن ها بهايي بوده و برخي ارزش چنداني نداشته است. كردواني در فرهنگهاي فارسي نيامده و در شعر فارسي نيز بر اساس جست وجوهاي نگارنده، تنها در شعر قطران تبريزي، شاعر معروف قرن پنجم، مطرح شده است. در اين مقاله، ما درباره اصل كلمه كردواني، خاستگاه آن و كاربردهايش، بر مبناي شعر قطران و با كمك منابع عربي و فارسي سخن گفته و نشان داده ايم كه اين پارچه به ناحيه اي از آذربايجان منسوب است، در آنجا بافته مي شده و از ديرزمان به جامعه عربي زبان راه يافته است. قطران هم كه با زبان و متون عربي آشنايي داشته است، به احتمال اين واژه را در متون عربي ديده است.

The poetry of the fourth and fifth centuries AH is a mirror of nature in comparison with the poetry of other periods. The poet of this period speaks more of the elements that his audience, the king and the courtiers, see and know. Among these elements are the textiles whose names may have changed today; “kordovâni” is one of them. It is a thick textile that was used in wine filtration, wound dressing, and making tents, as well as in war clothing. This textile had different types some of which were precious and some were not of much value. “Kordovâni” does not appear in Persian dictionaries or in Persian poetry; it is mentioned only in the poetry of Qatran Tabrizi, the famous poet of the fifth century. This article is an attempt to determine the meaning of the word “kordovâni,” its origin, and its uses, based on Qatran’s poetry and with the help of Arabic and Persian sources, and to show that this textile is attributed to an area of Azerbaijan, where it was woven, and that it has long been associated with the Arabic-speaking community. Qatran who was familiar with the Arabic language and texts probably saw the word in Arabic texts.