كليدواژه :
خاقاني , ختم‌الغرايب , تحفة‌العراقين , سفرنامه , سفرهاي حج
چكيده فارسي :
ختم الغرايب يا تحفه العراقين مثنوي مشهور خاقاني است كه از ديرباز تاكنون مورد توجه پژوهشگران بوده است. سال هاست، اين پرسش در ميان خاقاني پژوهان مطرح است كه آيا اين اثر سفرنامه است يا خير؟ در پاسخ به اين پرسش ميان پژوهش گران اختلاف نظر بنيادين وجود دارد و تاكنون در تصحيح هاي متعدد اين متن و پژوهش هاي وابسته به آن، جواب دقيقي به آن داده نشده است. اين جستار كوشيده است تا با روش كتابخانه اي و تكيه بر شواهد درون متني آثار خاقاني به اين ابهام پاسخ دقيق و روشني بدهد. در اين راستا، تلاش شده است تا نخست ديدگاه هاي عمده و متنوع پژوهشگران درباره اين موضوع بيان، بررسي و نقد شوند و سپس ديدگاه جديد اين پژوهش ارايه شود كه نشان مي دهد نبايد به اين اثر به گونه تام نگريست؛ بلكه قسمت هايي از اين اثر قطعا سفرنامه است و قسمت هاي ديگري از آن قطعا سفرنامه نيست. از آن جا كه دست يافتن به اين نتيجه، وابسته به داشتن آگاهي درست از تعداد و زمان سفرهاي حج خاقاني است، پيرو گفتار نخست به اين مبحث نيز پرداخته شده است و در اين زمينه هم، نخست ديدگاه هاي رايج بيان، بررسي و نقد شده اند و سپس نظرگاه جديد اين جستار ارايه شده است كه نشان مي دهد، خلاف اقوال مشهور، خاقاني در طول زندگاني خويش حداقل سه حج انجام داده است.
چكيده لاتين :
Khatm al-Qarayeb, or Tohfat al-Eraqain, is a renowned masnavi by Khaqani. It has long been attracting the attention of scholars. For years, the question among researches has been whether this work is a travelogue or not. These researchers, however, are of different opinions and so far, in the numerous corrections of this text and other research, no fixed answer has been given to this question. This article tries to give an accurate and clear answer to this ambiguity through a library method based on Khaqani’s works. In this regard, an attempt is made to examine and critique the major and diverse views of researchers on this subject, and then to present a new perspective, that is some parts of this work is definitely a travelogue, and other parts of it are not. To do so an accurate knowledge of the number and time of Khaqani’s travels is needed; thus, this topic is also addressed. In this regard, first, common views are studied and criticized, and then it is argued that, contrary to popular belief, Khaqani has performed at least three Hajj during his lifetime.
