تغيير الگو در شعر و نقّاشي عصر صفوي با تكيه بر اشعار اهلي شيرازي و نگاره‌هاي رضا عبّاسي

The Change in the Pattern of Poetry and Painting of the Safavid Era as Reflected in Ahli Shirazi’s Poems and Reza Abbasi’s Paintings

صور خيال در شعر و نگارگري ايراني، از حيث آفرينش هنري و زيبايي شناسي و نيز از حيث بينشي، با يكديگر پيوندي تنگاتنگ دارند و اين پيوند وثيق، به سبب تاثيرپذيري نگارگري از مضمون هاي گوناگون شعر و ادب پارسي است. بنا بر يافته هاي اين پژوهش، در برهه اي از عصر صفوي به دليل نفوذ زياد علما و حمايت نكردن دربار از يك سو و رشد طبقه تجار و متوسط از طرف ديگر، هنر در بين لايه هاي مياني جامعه نضج يافت. همچنين كم رنگ شدن ارزش هاي جمعي و رشد تفاخر در بين شاعران و هنرمندان و استفاده از معاني معماگونه، سبب شد نگاره ها از زوايايي نامتعارف ترسيم و لحن سخن وران و هنرمندان دست خوش تغيير شود. از آنجا كه هر عصر لحن ويژه خود را داراست، شاهد پژواك اين لحن در شعر و نگارگري اين عصر هستيم؛ تا جايي كه بسياري از آرايه هاي ادبي اين عهد به بازي هاي واژگاني بدل شد و تاكيد بر صنايع لفظي از صور خيال در شعر اهلي شيرازي و شاعران عصر صفوي پيشي گرفت. بر اساس فرضيه اين پژوهش براي بسياري از بازي هاي واژگاني، مي توان مصداق تصويري پيدا كرد؛ بر اين مبنا، پرسش اصلي اين پژوهش اين گونه طرح شده است كه آيا نگارگران مكتب اصفهان به آيينه داري آرايه هاي اشعار اين دوره پرداخته اند؟ هدف اين پژوهش نيز يافتن پاسخ اين پرسش و اثبات فرضيه به روش تحليلي توصيفي با استفاده از منابع كتابخانه اي است.

Imagery in Iranian poetry and in painting are closely related in terms of artistic creation and aesthetics as well as insight. This close connection is effected through the influence of painting on various themes of Persian poetry and literature. According to the findings of this study, at some point in the Safavid era, merchants and the middle class started to prosper; as a result, and due to the great influence of scholars, art matured among the middle layers of society. In addition, the fading of collective values, the growth of pride among poets and artists, and the use of enigmatic meanings caused the paintings to be painted from unusual angles and the tone of speakers and artists to change. Since each era has its own tone, we see the echo of this tone in the poetry and painting of this era to the extent that many of the literary devices of this era became lexical games and the emphasis on figures of speech surpassed imagery in the poetry of Ahli Shirazi and other poets of the Safavid era. Based on the hypothesis of this research, for many instances of wordplay, visual examples can be found. Thus, the main purpose of this research is to find out whether the painters of Isfahan school have employed in their paintings the literary devices of the poetry of this period.