سير تحولات ادبيّات تطبيقي در اردن (از پژوهش هاي سنتي تا نقد فرهنگي تطبيقي)

The evolutionary process of comparative literature in Jordan

اگر چه تاريخچه ادبيات تطبيقي در كشور اردن، همگام و همپاي ديگر كشورهاي عربي از جمله مصر نبوده است، اما اين كشور نمونه ديگري را از رشد ادبيّات تطبيقي در جهان عرب عرضه مي‌كند؛ تطبيقگران اردني، ابتدا به بررسي روابط تأثير و تأثّر آثار پيشين ادبيّات عربي و ساير ملل؛ به ويژه غرب مي‌پرداختند. لذا، پژوهش‌هاي دوره نخست، بيشتر بر محور ادبيّات سنّتي و پيشين؛ به طور خاص شعر، مي‌چرخيد. با ظهور مدرنيسم، پژوهش‌هاي تطبيقي در اردن نيز وارد مرحله جديدي شد. تطبيقگران درصدد كشف ميزان اثرپذيري اديبان عرب‌زبان از تحولّات ادبيّات جهاني و جنبش‌هاي آزادي‌بخش غرب برآمدند. توجّه به ساير شاخه‌هاي ادبيّات در كنار شعر؛ داستان‌ها و نمايشنامه‌ها از جمله ويژگي‌هاي پژوهش‌هاي تطبيقي اين دوره است. با رشد ملّي‌گرايي و پان عربيسم و همچنين نقد روش‌ها و نظريات كشورهاي سابقاً استعمارگرِ جهان، تطبيقگر اردني دريافت كه پافشاري‌هاي نخ‌نما شده براي رديابي خاستگاه اثر ادبي، ديگر مطلوب و شايسته ادبيات تطبيقي نيست. از اين‌رو، پژوهش‌هاي تطبيقي پسامدرنيسم به عرصه مطالعات تطبيقي اردن گام نهاد. مقاله حاضر، با رويكردي توصيفي- تحليلي، در صدد آن است تا ضمن به تصوير كشيدن تاريخ تحوّل ادبيّات تطبيقي در اردن به دوره پژوهش‌هاي تطبيقي آثار سنّتي (المقارنات التراثيه)، پژوهش‌هاي تطبيقي ادبيّات عصر تجدد (مقارنات أدب الحداثه) و پژوهش‌هاي تطبيقي- فرهنگي ادبيّات عصر پساتجدّد (المقارنات الثقافيه وما بعد الحداثه)، تحوّلات اين دانش را در اين كشور عربي بررسي و تحليل نمايد.

Although the history of comparative literature in Jordan has not been synonymous with other Arab countries, including Egypt, but it offers another example of the development of comparative literature in the Arab world; Jordanian adapters first examined the relationships between the influences of Arabic literature and other nations, especially the West. Therefore, the studies of the first period focused more on the axis of traditional and past literature, in particular poetry. With the advent of modernism, comparative research in Jordan has entered a new phase. The adapters sought to discover the extent to which Arabic literatures were influenced by the developments in world literature and Western liberation movements. Attention to other branches of literature along with poetry; stories and plays are among the features of the comparative research of this period. With the rise of nationalism and pan-Arabism, as well as criticizing the methods and views of former colonial countries in the world, the Jordanian adopter found that the insistence on the origin of the literary work was no longer desirable and worthy of comparative literature. Consequently, Postmodernist comparative studies have been stepped up to Jordanchr('39')s comparative studies. This article, with a descriptive-analytical approach, aims to depict the history of the development of comparative literature in Jordan in the period of comparative studies of traditional works, comparative studies of the literature of the modern age and comparative-cultural studies of the literature of the postmodern period, the developments of this knowledge in Analyze this Arab country.