تصويركودك در نمايشنامه‌هاي دهه چهل بهرام بيضايي

مفهوم كودكي و نمايشنامه نويسي در ايران، به مفهوم غربي آن، محصول شرايط نوين اجتماعي است كه از عصر مشروطه آغاز شد. اين روند، در دهه چهل به اوج بالندگي و شكوفايي و تغيير رسيد. پيوستگي و دگرگوني انگاره كودكي و نمايشنامه را در آثار نمايشنامه نويسان جريان سازي همچون بهرام بيضايي مي توان مشاهده كرد. در اين نوشتار، تصوير و انگاره كودكي، در نمايشنامه هاي دهه چهل وي، كه كودك در آن حضور دارد، به روش تحليل كيفي محتوا، با رويكردي مبتني بر نظريه هاي جامعه شناسي كودكي بررسي شد. از ميان اين آثار، فقط در شش نمايشنامه، حضور و تصوير كودك ديده شد. اين نمايشنامه ها عبارتند از: عروسك ها، غروب در دياري غريب، قصه ماه پنهان(يا سه نمايشنامه عروسكي)، سلطان مار، ساحل نجات و گمشدگان. بر اساس نتايج به دست آمده، در سه نمايشنامه عروسكي؛ عروسك ها، غروب در دياري غريب، قصه ماه پنهان، سير تدريجي هويت بخشي به كودك را مي توان مشاهده كرد. در نمايشنامه سلطان مار، بيضايي، فارغ از نگاهي متاثر از دوآليته اساطيري و پيش جامعه شناختي، كودك را آميخته اي از نيكي و شر مي داند. در ساحل نجات او، دختر - طبيعت را همزاد و همسان مي داند و نشان مي دهد چگونه كودك و طبيعت در نقطه اي يگانه مي شوند. روند تغيير و به گونه اي تكامل تصوير كودك را، در نمايشنامه گمشدگان مي توان ديد. كودك در اين نمايشنامه، در سيري تدريجي، به شورش گر و عصيان گري تبديل مي شود كه در برابر استيلاء بزرگسالان مي ايستد و چرخه ستم پذيري را مي شكند. به جز اين تصاوير اصلي، درآثار نمايشي بيضايي، گاه كودك همچون شيء است و حضوري تزييني دارد.