مديريت بحران مناطق جنگ‌زده در سلطنت شاه‌عباس اول صفوي

در زمان سلطنت شاه محمد خدابنده، با ضعيف‌تر شدن حكومت مركزي، همسايگان از شرق و غرب به مرزها و شهرهاي قلمرو صفويان هجوم آوردند. شاه‌عباس نيز تا زمان تحكيم پايه‌هاي حكومتش مجبور به تحمل حضور ازبكان و عثماني‌ها در بخش‌هايي از مملكتش بود. پس از آن، براي بيرون راندن اشغالگران و مقابله با تعديات آن‌ها، در جنگ‌هاي بسياري شركت كرد؛ اما اين جنگ‌ها براي زندگي ساكنان مناطق موردمناقشه، مصيبت‌بار بود. سؤال مطرح در پژوهش حاضر اين است كه شاه‌عباس اول چه راهكار‌هايي براي مديريت بحران‌هاي ناشي از جنگ‌ها در پيش گرفت؟ روش تحقيق مقاله از نوع پژوهش تاريخي و روش انجام آن توصيفي‌تحليلي است. دستاورد تحقيق حاكي از اين است كه معمولاً شاه‌عباس در آستانه وقوع جنگ‌ها، به كوچاندن اهاليِ درمعرضِ‌خطر به مناطق امن، محافظت از آن‌ها توسط دسته‌هاي نظامي و اجراي زمين سوخته اقدام كرده است. پس از وقوع و خاتمه جنگ‌ها نيز با به كار بستن معافيت‌هاي‌ مالياتي مانند مالوجهات و عوارض ديواني در همان سال و سال بعد، جبران خسارت‌ها از سوي ديوان اعلي، تعيين حاكم براي تثبيت اوضاع اداري و رسيدگي به مناطق جنگ‌زده، حمايت‌هاي عاطفي و اجتماعي از كودكان يتيم و زنان شوهرمرده مي‌‌كوشيد وضعيت به‌وجودآمده را مديريت كند.

During the reign of Shah Mohammad Khodabandeh, as the central government weakened, neighbors from the East and West invaded the borders and cities of the Safavid Empire. Shah Abbas also had to endure the presence of the Uzbeks and the Ottomans in parts of his country until the foundations of his rule were established. After that, he fought many battles to drive out the occupiers and confront their aggression; however, these wars were tragic for the lives of the inhabitants of the disputed areas. The question in the present study is, "what strategies did Shah Abbas I take to manage the crises caused by the wars?" This is a historical study implementing a descriptive-analytical approach. The findings of the study indicate that on the eve of the wars, Shah Abbas usually relocated the people in danger to safe areas, protected them by the military units, and carried out the scorched earth tactic. After the outbreak of war, he was trying to manage the situation through tax exemptions in the same year and the following year. Compensation from the Supreme Court, and the appointment of a ruler to stabilize the administrative situation and care for war-torn areas were among his other actions. He was also trying to provide emotional and social support for the orphans and the widows.