پديد آورندگان :
گل عنبري, اميد دانشگاه رازي , عزيزي فر, اميرعباس دانشگاه رازي - گروه زبان و ادبيات فارسي
كليدواژه :
ساسانيان , زروان و قصه عاميانه , داراب نامه و قصه حمزه , اميرارسلان نامدار
چكيده فارسي :
تاريخ عهد ساساني يكي از مهم ترين ادوار تاريخي اجتماعي و سياسي اعتقادي سرزمين ايران است. مطالعه جنبه هاي اعتقادي و باورداشتي مردم ايران در اين برهه تاريخي، در بافت متون ادبي و عاميانه، پژوهشي در خور توجه است. زروانيسم يكي از مهم ترين و فلسفي ترين مكاتب انديشگاني و اعتقادي ايران در برهه تاريخي ساسانيان است كه تاثير مستقيمي بر روايات و قصه هاي عاميانه داشته است. زروان، چنانكه از متون پهلوي برمي‌آيد، خدايي مستقل بوده و در راس اهورامزدا و اهريمن، دوگانه گرايي زرتشتي را تحت تاثير قرار داده است. اين جستار در قالب پژوهشي بينارشته اي و به شيوه توصيفي تحليلي در پي خوانشي تاريخي اعتقادي از دوره ساساني بر پايه متون عامه است. از ميان امهات متون قصه‌هاي عاميانه مكتوب ايراني دو قصه داراب‌نامه طرسوسي و قصه حمزه گزينش شده است. دليل گزينش اين دو قصه همساني يا تقريب بن مايه، زبان و زمان آنها و نيز ميزان بازتاب مولفه‌هاي زرواني در آنهاست. مسيله اين پژوهش اين است كه زروانيسم چه تاثيري بر متون عامه داشته است، جلوه باورهاي اين آيين در اين متون شامل چه مولفه‌هايي است و بسامد كدام باور بيش از ديگر باورهاست؟ به نظر مي‌رسد متون عامه‌اي كه داراي بن‌مايه‌هاي حماسي اساطيري و مربوط به دوره تاريخي ساسانيان هستند، بيش از ديگر متون با اين باورها درآميخته اند. چنانكه ميزان بازتاب اين باورها در داراب‌نامه بيش از قصه حمزه است. مهم ترين باورهاي زرواني بازتاب يافته در اين دو قصه شامل اين موارد است: فال‌گيري و اسطرلاب‌نگري، نگاه منفي به زن، سرنوشت محتوم، اعتقاد به جزا و پاداش اين جهاني، نكوهش آز، بازتاب معنادار اعداد رمزي هفت و دوازده، بخت و اقبال، حضور پربسامد حكيمان و خلقت‌هاي گوناگون و فراواقعي. اسطرلاب نگري با 48 مورد، عدد رمزي هفت با 36 مورد، محتوم بودن سرنوشت با 30 مورد، حضور حكيمان با 29 مورد، خلقت‌هاي گوناگون و فراواقعي با 29 مورد، عدد رمزي دوازده با 26 مورد، نگاه منفي به زنان با 25 مورد، جزا و پاداش اين جهاني با 12 مورد، بخت و اقبال با 8 مورد و نكوهش آز با 7 مورد به ترتيب بيشترين بسامد را دارا هستند.
چكيده لاتين :
One of the ancient Iranian gods is Zorvan. This god has been mentioned in the Pahlavi writings to the god of time. As can be seen from these texts, The basis of this belief is the circulation of Stars (Akhtar) and their impact on human destiny and consequently determinism and fatalism. This study, based on a descriptive-analytic method with library study, selected from among the main texts of Iranian folk-written folk tales three tales of Darab nama of Tarsus, The issues of this study are: what effect did Zorvan have on the reported popular texts, what components of his beliefs do these texts contain, and the frequency of which beliefs are the most prevalent. The most important Zorvanism beliefs reflected in these stories include: Soothsaying and astrology, negative view of woman, belief in fate and destiny, belief in the punishment and rewards of this world, reference to the ancient god, blame of avarice, meaningful reflection of the numbers as tewelve and seven, fortunes, the high-frequency presence of the sages, and the various and extraordinary creations. In terms of frequency, respectively, fate and fate inevitably with 42, Astrology with 33, Wise Men with 27, extraordinary creations with 26, Negative view on Women with 23, Number of Twelve with 17, Number of seven with 14, punishment for this world with 10, blame of avarice with 7, fortune with 7, and God forbid with 1 has the most frequency.
