تحليل سطح فكري فيلمنامه هاي تاريخي بهرام بيضايي بر پايه سبك شناسي تكويني

Analysis of the intellectual level of Bahram Beizaee’s historical screenplays based on formative stylistics

سبك شناسي تكويني در پي شناسايي خاستگاه فردي و اجتماعي سبك شخصي است، چون درونمايه، هم يك ويژگي سبكي است و هم بر ديگر عناصر سبك ساز تاثير دارد، شناسايي آن در فيلمنامه هاي تاريخي بيضايي، براي شناخت و تحليل سبك شخصي موثر است. در پاسخ اين سوال كه فكر مسلط بر فيلمنامه هاي تاريخي بيضايي چيست و خاستگاه آن كدام است؟ بايد گفت: درونمايه »زندگي، شاميران است«، انديشه مسلط بر سطح فكري بيضايي است كه با موتيف هاي ناتواني يا مرگ پادشاه، تجاوز به عنف، آوارگي زن و كودك، قتل، كابوس، بازگشت مردگان، نمايش آييني شاميران و تداوم آشفتگي در يك زمينه تاريخي نابه سامان و آشفته، بيان ميشود. خاستگاه اين انديشه، ريشه در دو علت دارد. علت اول توجه بيضايي به ادبيات شفاهي و فرهنگ عامه است چرا كه بيضايي از نخستين پژوهندگان حوزه ادبيات نمايشي و آيينهاي نمايشي ايران است. او واژه شاميران را از فرهنگ عامه گرفته و در آثار پژوهشي خود، معادل كايوس به كار برده است. علت دوم، توجه به تاريخ است؛ شكست ايران در برابر روسيه باعث شد كه ايرانيان، توجه به تاريخ را به عنوان راهي براي نجات كشور و توسعه آن در نظر داشته باشند و به اين علت، ترجمه، تاليف، بازنويسي و بازآفريني تاريخ و توليد نمايشنامه ها و رمانهاي تاريخي گسترش يافت.اين جريان بر بيضايي تاثير گذاشت تا اين كه او در مطالعه تاريخ با شكستهاي ايران از ديرباز تاكنون آشنا شود و با بررسي مصايب مردم در آشفتگيها و شكستها، گزاره »زندگي، شاميران است« در سطح فكري آثار تاريخي او تكوين يابد.

Genetic stylistics seeks to identify the individual and social origins of personal style. Since the theme is a stylistic feature and affects the other stylistic elements, too, identifying it in Beizaee’s historical screenplays is effective for recognizing and analyzing personal style. In answer to this question, “what is the dominant thought in Beizaee’s historical screenplays and what is its origin?”, it can be said that the theme: “life is Shamiran”, is the dominant idea of Beizaee’s intellectual level and is expressed by motifs as disability or death of king, rape, homelessness of woman and child, murder, nightmare, return of the dead, ritual display of Shamiran and the persistence of turmoil in a chaotic and disorganized historical context. The origin of this idea is rooted in two reasons. The first is Beizaee’s attention to oral literature and folklore, since Beizaee is one of the first scholars in the field of dramatic literature and dramatic rituals of Iran. He took the word Shamiran from folklor and used it as the equivalent of Chaos in his researches. The second reason is attention to history. Iran’s defeat against Russia led Iranian to consider history as a way to save and develop the country and for this reason, translation, compilation, rewriting and recreation of history and production of historical dramas and novels are expanded. This affected Beizaee on the way that he became acquainted with the failures of Iran in the study of history from ancient times to the present and by examining the sufferings of the people in turmoil and failures, the statement “life is Shamiran” was generated in the intellectual level of his historical works.