تحليل پيكره‌بنياد تناوب مكاني در زبان فارسي بر اساس رويكرد علّي كرافت

A corpus-based analysis of locative alternation in Persian based on Croft's causal approach

يكي از مباحث عمده و اساسي در حوزه تجلي موضوع‌ها، مبحث تناوب مكاني است كه در واقع خود ملاك مهمي براي ارزيابي رويكردها و چارچوب‌هاي گوناگون و متعددي است كه در اين حوزه عرضه شده است. هدف مقاله پيش‌رو اين است كه تناوب مكاني در زبان فارسي بر اساس رويكرد علّي كرافت (2012)، روش محاسبة موضوعيتِ گيون (2001) و پيكره زباني همشهري2 (آل احمد و همكاران، 2009) تحليل گردد. كرافت تجلي موضوع‌ها را بر اساس ساختار رويدادي فعل تبيين مي‌كند و اين ساختار نيز بر اساس زنجيره علّي كه خود انعكاس‌دهندة روابط نيرومحركه است، بازنمايانده مي‌شود. داده‌هاي مورد بررسي شامل 1112 مورد از ساخت‌هاي تناوب مكاني توأم با بافت زباني است. نتايج پژوهش حاضر را اين گونه مي‌توان برشمرد: عامل مؤثر در تناوب مكاني، يعني انتخاب بين ساخت انتقال مفعولي و ساخت مكان مفعولي، همان تعيين عنصر تأثيرپذير است و نه خوانش كلي/جزئي؛ عنصر تأثيرپذير بر پايه مفهوم موضوعيت مشخص مي‌شود و در ضمن، موضوعيت مقوله‌اي يك‌دست نيست؛ مفهوم موضوعيت در پيوند با تعبير عيني در برابر تعبير ذهني است كه خود ملاك انتخاب دو ساخت شركت‌كننده در تناوب مكاني است؛ مواردي حاد از تناوب مكاني وجود دارد كه در آنها عنصر انتقالي يا عنصر مكان به دليل فقدان موضوعيت وجود ندارد؛ از ميان دو ساخت انتقال مفعولي و ساخت مكان مفعولي، اولي ساخت بي‌نشان است؛ داده‌ها بيان‌گر آن است كه احتمالاً با يك ساخت‌واره و دو ساخت‌گونه روبرو هستيم.

This article aims to analyze Locative Alternation (LA) in Persian based on Croft's (2012) causal approach, Givón's (2001) methodology to calculate topicality and Hamshahri Corpus 2 (AleAhmad et. al., 2009). Croft explains argument realization based on verb's event structure, and that structure is represented through causal chain which, itself, reflects force dynamic relations. The data includes 1112 cases of LA constructions in their natural linguistic context. The relevant results are as follows: the factor involved in LA, that is, choosing between locatum-as object construction and location-as-object construction, is determining the affected element and not the holistic/partitive reading; the affected element is identified with regard to the concept of topicality; topicality is linked to objective construal as opposed to subjective construal.