شمايل‌شناسي نقش ‌مايه بزكوهي در سنگ‌نگاره‌هاي جربت

مجموعه سنگ‌نگاره‌هاي جربت از ديدگاه تعداد و گوناگوني نقش‌ها و استمرارشان، در هنر صخره‌اي ايران جايگاه ويژه‌اي دارد. بزكوهي (با شمار بيش از چهارصد)، پرتكرارترين نقشي است كه مي‌توان در اين سنگ‌نگاره‌ها يافت؛ از اين‌رو پژوهش حاضر براي شمايل‌شناسي اين نقش‌مايه پراهميت تلاش نموده. اين نوشتار، پژوهشي تاريخي، توصيفي-تحليلي و توسعه‌اي است كه داده‌هاي كمي و كيفي آن به شيوه ميداني و اسنادي جمع آوري شده‌اند. بزكوهي در اين آثار گاه به شكل پازن/كل با شاخ‌هاي تيز، خميده و بلند (با بدن خطي يا چهارگوش) و گاه به گونه بز اهلي‌شده با شاخ‌هاي كوتاه و هم‌راستا (با بدن سه‌گوش يا بيضي‌شكل) در اندازه‌هايي بين 4/5 تا 47 سانتي‌متر ترسيم گرديده است. دليل تكرار اين نقش‌مايه را مي‌توان اهميت اقتصادي اين جانور در تاريخ زندگي مردمان منطقه دانست. بزكوهي را ساكنان فلات ايران ده هزار سال پيش اهلي نموده‌اند؛ از آن پس اين جانور به‌عنوان پيشرو گله، نماد قدرت و مظهر فراواني رمه و محصول، بي‌وقفه در هنر ايران نقش گرديده است. بزكوهي به سبب همساني شاخ‌هايش به هلال ماه ستايش‌شده و او را همبسته با باران و كوهسارها دانسته‌اند. بزِ نَر جانور قرباني شونده است و شاخ‌هاي بلندش نشان جنگاوري و نيروي بارور كننده مي باشد. به سبب تراكم سنگ‌نگاره‌ها در مسير مرتع گله‌ها و وجود امضاي چوپانان معاصر، مي‌توان اين سنگ‌نگاره‌ها را يك مجموعه هنر شباني نام نهاد. چوپانان جربت احتمالاً به درازاي هزاران سال بزكوهي را به‌عنوان نشانه ويژه خود در مسير روزانه چرا و به اميد دستيابي به بركت و افزايش باروري گله خود بر تخته‌سنگ‌ها نقش زده‌اند.