تبيين پردازشي فرايند خروج بند موصولي بر پايۀ دستور گفتماني‌نقشي

Processing explanation of relative clause extraposition based on functional discourse grammar

ﻫﺪف پژوﻫﺶ حاضر ﺗﺒﯿﯿﻦ قرارگيري ﺑﻨﺪ ﻣﻮﺻﻮﻟﯽ در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﭘﺲﻓﻌﻠﯽ فارسي براساس دﺳﺘﻮر ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽﻧﻘﺸﯽ (ﻫﻨﮕﻮﻟﺪ و ﻣﮑﻨﺰي، 2008) اﺳﺖ. ﺑﺮرﺳﯽ زﺑﺎن در اﯾﻦ دﺳﺘﻮر در ﭼﻬﺎر ﺳﻄﺢ ﺑﯿﻨﺎﻓﺮدي، ﺑﺎزﻧﻤﻮدي، ﺻﺮﻓﯽ - ﻧﺤﻮي و واﺟﯽ ﻃﺒﻖ روﯾﮑﺮد ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد. اﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﺑﺎ روﯾﮑﺮدي ﻧﻘﺸﯽ­رده ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺷﯿﻮه ﺟﺪﯾﺪي ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳﺎزهاي ﺑﻨﺪ اراﺋﻪ داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي آن ﻣﯽﺗﻮان ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﺧﺮوج را ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮐﺮد. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺖﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻫﺪف پژوﻫﺶ دو ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔرفته است؛ مقوله اول در رابطه با توجيه چگونگي توليد بند موصولي طبق روش ترتيب سازه­اي دستور گفتماني ­نقشي است. يافته­ ها در اين رابطه حاكي از آن است كه دستور گفتماني ­نقشي از ويژگي سنگيني سازه براي توجيه نحوه نگاشت عناصر در حالت پس ­فعلي استفاده مي­ كند. براين اساس عناصر غيراصلي سنگين به واسطه وزن سازه­اي، فارغ از لايه ­اي كه در سطوح بينافردي و بازنمودي در آن توليد مي ­شوند پيش از تمام عناصر ديگر وارد قالب بند مي ­شوند. مقوله دوم مربوط به تبيين علت وجود همزمان دو ساخت پس­ فعلي و پيش ­فعلي بند موصولي فارسي است. دستور گفتماني ­نقشي به اين منظور از مبحث رقابت دو اصل پردازشي تماميت حوزه­ ها و كاستن حوزه ­ها كمك مي­ گيرد. هر زمان در اين رقابت، اصل تماميت حوزه­ ها پيروز شود بند موصولي به‌عنوان سازه­اي كاربردي و معنايي، در سطح صرفي ­نحوي نيز در كنار هسته اسمي نگاشت مي ­شود. با پيروزي اصل كاستن حوزه ­ها، بند موصولي به‌عنوان توصيف­ گري سنگين در انتهاي جمله ظاهر مي ­شود تا ميزان بار پردازشي مورد نياز براي درك سازه­ هاي بلافصل بند اصلي كاهش يابد

Persian extraposition is a process in which a part of a constituent moves to post-verbal position. Functional Discourse Grammar (FDG) is presented by Hengveld and Mackenzei (2008). The goal of this research is processing explanation of Persian post-verbal relative clause. Findings show that constituent weight is used in FDG for reasoning the existence of post-verbal relative clause. FDG uses the motivated competition for the simultaneous usage of both preverbal and postverbal Persian relative clause. The competition between two processing principles are: Mimnimize Domain & Domain Integrity. Whenever Domain Integrity principle wins the competition, relative clause as a pragmatic and semantic part of their head are mapped next to their nominal head in the morphosyntactic template. In contrary, whenever Mimnimize Domain principle wins, relative clause and preposition phrase are mapped at the end of the clause for the sake of their weight.