ارزيابي تغييرات زماني- مكاني منابع آب زيرزميني دشت كاشمر مبتني بر تحليل سري زماني داده‌هاي بارش و خشكسالي

آب‌هاي زيرزميني از منابع ارزشمند تأمين آب در جهان به شمار مي‌روند. بطوري كه امروزه مطالعات نشان مي‌دهند عواملي چون بارندگي كم، خشكسالي‌هاي مستمر و بهره برداري بيش از ظرفيت، باعث ايجاد خسارت هاي اقتصادي و زيست محيطي شده است. لذا اين تحقيق با هدف ارزيابي اثرات بارندگي و خشكسالي بر سطح سفره آب زيرزميني دشت كاشمر به عنوان يكي از مهمّترين دشت هاي حاصلخيز خراسان رضوي در شرق ايران و با استفاده از روش هاي تحليل سري هاي زماني مانكندال و پتيت انجام شد. در اين تحقيق از دوره آماري 30 ساله (1368-1397) داده هاي بارندگي ايستگاه هواشناسي كاشمر، جهت ارزيابي اثرات خشكسالي هواشناسي، با شاخص SPI و از داده‌هاي آماري 17 چاه پيزومتر منطقه مورد مطالعه در يك دوره زماني 23 ساله (1375-1397) جهت ارزيابي خشكسالي آب زيرزميني، با شاخص PSI استفاده شد. نتايج تحليل سري زماني شاخص SPI در بازه هاي مختلف 3، 6، 12 و 24 ماهه در بازه زماني 1368-1397 نشان داد كه تغييرات تدريجي موجود در بازه 6 و 12 ماهه در سطح پنج درصد معني دار p-value= 0.05) ) كه نقطه تغيير آن ها در سال 79-1378 بوده و در بازه 3 و 24 ماهه معني دار نبوده است. سري زماني شاخص PSI در چاه هاي كلاته رحيم و خليل آباد (در بخش هاي جنوب و شمال منطقه) به دليل اينكهp-value= 0.05 غير معني دار و بقيه چاه ها معني دار مي باشد. اين بدان معني است كه چاه هاي كلاته رحيم و خليل آباد به دليل عمليات هاي آبخوانداري صورت گرفته در منطقه شرايط بهتري در هنگام رخداد خشكسالي ها داشته اند. بنابراين، دشت كاشمر در بازه 23 ساله 1375 تا 1397 دچار خشكسالي آب زيرزميني بوده است. باتوجه به نتايج شاخص‌هاي SPI و PSI، خشكسالي هواشناسي بر منابع آب زيرزميني تاثيرگذار بوده است، اما عامل مهمتر در خشكسالي آب زيرزميني، بهره برداري بيش از حد از منابع آب زيرزميني مي باشد كه اين بهره برداري ها باعث افت سطح آب به مقدار 40 سانتي متر در سال در دشت كاشمر شده است.