اتنوفارماكولوژي، كميت و كيفيت اسانس گل و برگ گياه دارويي چاي‌كوهي (Stachys lavandulifolia Vahl.) در رويشگاه‌هاي استان‌هاي سمنان، خراسان شمالي و رضوي

چاي كوهي يكي از گياهان دارويي مي‌باشد كه در مناطق مختلف ايران رويش دارد. از دم كرده گل ها و برگ‌هاي اين گياه در ناراحتي‌هاي معده و نيز به‌عنوان آرام بخش در رفع بي‌خوابي و اضطراب استفاده مي گردد. به‌منظور بررسي اسانس گل و برگ اين گياه در چهار رويشگاه (ارتفاعات مشهد، نيشابور، قوچان و شاهرود)، تحقيقي بر پايه طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار صورت پذيرفت. اطلاعات اتنوفارماكولوژي از مردم محلي بدست آمده و نمونه هاي گياهي در بهار 1393 در زمان گلدهي، از رويشگاه هاي مذكور جمع‌آوري گرديد. نمونه هاي گل و برگ خشك‌ به وسيله دستگاه كلونجر و تقطير با آب، اسانس‌گيري و درصد و عملكرد اسانس هر نمونه تعيين و تركيبات متشكله اسانس‌هاي حاصله توسط دستگاه GC/MS آناليز شد. نتايج اتنوفارماكولوژي نشان داد نام‌هاي محلي آن در رويشگاه‌ها متفاوت است ولي كاربرد عمومي به‌عنوان آرام‌بخش مي‌باشد. نتايج نشان داد بيشترين عملكرد، درصد اسانس و وزن خشك مربوط به نمونه برگ در مشهد و وزن خشك گل نيز بيشتر از وزن خشك برگ بود. بيشترين تركيب در اسانس گل با 72 تركيب مربوط به نيشابور و در اسانس برگ با 82 تركيب مربوط به رويشگاه قوچان بود كه در بالاترين مقادير به‌ترتيب 92.692 و 96.818 وزن اسانس را به خود اختصاص داده بودند. بيشترين ميزان تركيبات اصلي اسانس اعم از بتاپينن ، بتافلاندرن، كاريوفيلن مربوط به اكوتيپ شاهرود و اسپاتولنول و آلفاتوجن به‌ترتيب مربوط به قوچان و مشهد بود كه ميزان اين تركيبات در برگ بيشتر از گل مي‌باشد كه بهترين  كيفيت اسانس را مي‌توان از رويشگاه‌هاي مشهد و قوچان بدست آورد.