تحليل تصوير كانوني دنيا در آثار ناصر خسرو

Analysis of the Central World Image in Nāṣser Khosro’s Works

بنمايۀ دنيا يكي از مهمترين تصويرهاي كانوني در آثار ناصرخسرو است. تجارب خاص، گسترۀ دانش و رسالت اجتماعي شاعر‌، سبب شده است تا تأمّل دربارۀ جهان و انسان در مركز انديشه و هنر او قرار بگيرد. ناصرخسرو گاه از ديدگاه حكمي به جهان نگريسته و از آفرينش، مراتب هستي، عقل و نفس كلي، جايگاه آسمان و زمين، تأثير افلاك بر جهان فرودين و آفرينش انسان سخن گفته است. در سطحي ديگر جهان محسوس را نكوهش كرده و آن را دشمن انسان دانسته است. سيماي مثبت جهان به عنوان جايگاه اندوختن توشۀ سفر و دهليز رهايي، سطح ديگري از برخورد او با جهان است. مسألۀ اصلي اين پژوهش بررسي و تحليل كلان‌تصوير دنيا در آثار ناصرخسرو است كه تنها در شعر او بيش از 700 بار طرح شده و نقد آن علاوه بر تبيين شيوۀ منحصر به فرد تصويرآفريني وي، نقش مهمي در شناخت ذهنيت و جهان­ بيني او دارد.

The theme of the world is one the most important central images in Nāṣser Khosro’s works that can be analyzed in two philosophical and emotional spheres. In the philosophical sphere he looks into the world as a sage who thinks and speaks about the hierarchy of the existence, the human position therein and their relations. In the emotional sphere, he takes the role of a considerate teacher and preacher who reveals the world’s inherent nature through creating negative images, and warns the human against it. The main purpose of this study which is descriptive-analytic in its approach, is to investigate and analyze these two spheres of the central world images in Nāṣser Khosro’s works and to determine his dualistic view of the world in regards to artistic images. The poet’s particular experience, the breadth ofhis knowledge and his social vocation are the main background of the central world images in Nāṣser Khosro’s works. Examining various and numerous clusters of the world’s mega image in his works in addition to displaying his particular style in creating images, plays a pivotal role in discovering Nāṣser Khosro’s mentality and ideology.