بررسي اثرات فاضلاب مزارع پرورش قزل‌آلاي رنگين‌كمان (Oncorhynchus mykiss) بر شرايط يوتروفي و ساپروبي رودخانه هراز، استان مازندران

آبزي‌پروري فعاليتي توليدي است كه توسعة بي‌روية آن تأثيرات منفي بر منابع آبي خواهد داشت. اين تحقيق با هدف بررسي تأثير فاضلاب مراكز پرورش قزل‌آلاي رنگين‌كمان بر رودخانة هراز و مطالعة قدرت خودپالايي اين رودخانه انجام شد. از 3 مزرعه پرورش ماهي در بالادست، ميان دست و پايين دست رودخانه هراز و 12 ايستگاه منتخب در قبل از هر كدام از مراكز پرورش ماهي (شاهد) و فواصل 100، 1000 و 2000 متر پايين‌تر از محل ورود فاضلاب با روش كاملاً تصادفي نمونه‌برداري شد. با توجه به شرايط قدرت خود پالايي، اثرات خروجي مزارع بالادست به مزارع مورد مطالعة بعدي و پايين‌دست نمي‌رسيد. آناليز فاكتورهاي فيزيكوشيميايي آب (دما، DO، pH، EC، BOD، COD، TDS، TOC، NO3، PO4) با روش‌هاي استاندارد و طبقه‌بندي ساپروبي توسط شاخص ارزش زيستي Z صورت گرفت. براساس نتايج، در تمام ايستگاه‌هاي پايين دست افزايش معني‌دار غلظت آلاينده‌ها نسبت به ايستگاه شاهد مشاهده شد. غلظت BOD نيز به‌طور معني داري در ايستگاه‌هاي بعد از مزارع بالاتر از ايستگاه شاهد بود. علي‌رغم خودپالايي مناسب رودخانه براساس پهنه‌بندي، به‌خاطر حجم بالاي فاضلاب ورودي، بيشتر بخش‌هاي رودخانه در شرايط يوتروفي كامل و پلي ساپروبي قرار دارند. بالادست‌ترين كارگاه (مزرعة 1)، بار آلودگي بيشتري به رودخانه تحميل كرده و مزارع 2 و 3 در رده‌هاي بعدي قرار دارند. طبق شاخص ساپروبي، بهترين كيفيت آب مربوط به ايستگاه شاهد مزرعة 1 و بدترين كيفيت مربوط به ايستگاه سوم بعد از مزرعة 1 بود. مطالعة روند خودپالايي رودخانه در ايستگاه‌هاي مختلف نشان داد كه فاصلة اطمينان براي خودپالايي كامل حدود 2000 متر است. عليرغم قدرت خود پالايي مناسب رودخانه هراز، ورود فاضلاب مزارع كوچك‌تر ديگر با فاصلة غيراستاندارد باعث افزايش يوتروفي رودخانة هراز شده است. در صورت عدم نظارت و حسابرسي زيست‌محيطي مراكز پرورش ماهي، با ايجاد معضلات بيشتر، رودخانه در شرايط ديستروفي قرار خواهد گرفت.